چکیده:
نگارنده در پاسخ به این پرسش که کدامین روش برای تفسیر متن، بهویژه قرآن کریم، ارجحیت دارد، با ترکیب «معناشناسی» ایزوتسو، و روش تفسیری «قرآن به قرآن» علامه طباطبایی، به بازسازی جدیدی دست یافته و معتقد است این روش در مقایسه با رویکردهای جدید تفسیری، همانند علمگرایی، عقلگرایی، بهویژه هرمنوتیک، به دلیل داشتن مختصاتی همچون اصالتگرایی، موضوعنگری، کلنگری، و پرهیز از پیشداوری و نسبیاندیشی، با مبانی شیعی سازگاری بیشتری دارد. در این مقاله، به منظور معرفی برخی از فنون معناشناسی، نمونه موردی «عقلانیت» بررسی شده است که برون داد آن، عقلانیت شیعی است.
خلاصه ماشینی:
"کاربرد روش معناشناسی در مطالعة عقلانیت شیعی بر مبنای اندیشة تفسیری علامه طباطبایی داود فیرحی/ استاد دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران کریم خانمحمدی/ استادیار دانشگاه باقرالعلوم( چکیده نگارنده در پاسخ به این پرسش که کدامین روش برای تفسیر متن، بهویژه قرآن کریم، ارجحیت دارد، با ترکیب «معناشناسی» ایزوتسو، و روش تفسیری «قرآن به قرآن» علامه طباطبایی، به بازسازی جدیدی دست یافته و معتقد است این روش در مقایسه با رویکردهای جدید تفسیری، همانند علمگرایی، عقلگرایی، بهویژه هرمنوتیک، به دلیل داشتن مختصاتی همچون اصالتگرایی، موضوعنگری، کلنگری، و پرهیز از پیشداوری و نسبیاندیشی، با مبانی شیعی سازگاری بیشتری دارد.
ایزوتسو با آوردن مثالی توضیح میدهد که ترجمة واژة «ظالم» به «ستمگر» یا «ستمکار»، با وجود سودمندی، کافی نیست؛ اما در متن قرآن، مفهوم «ظالم» تعریف شده است؛ «لعنة الله علی الظالمین ٭ الذین یصدون عن سبیل الله ویبغونها عوجا وهم بالآخرة کافرون» (اعراف، آیات 45ـ44) معناشناسی در سطح درونمتنی، از فنونی بهره میگیرد که در مبحث کاربست این روش، به مهمترین آنها اشاره خواهد شد.
(علامه مجلسی، 1403ق، ج75، ص297ـ203) با توجه به مستندات یادشده، میتوان یک قدم از ایزوتسو جلوتر رفت و چند ادعا داشت: نخست اینکه، انتخاب مفاهیم کلیدی دستگاه، کاملا به دلخواه نیست؛ بلکه دیگران نیز در این انتخاب سهیماند و با محقق اشتراک ذهنی دارند؛ دوم اینکه، مفاهیم انتخابی، هرچند ممکن است جامعیت نداشته باشند و همة مفاهیم مربوط به عقلانیت را دربرنگیرند، خارج از حوزة مفهومی نیستند؛ زیرا مفاهیم انتخابی محدودتر از آن چیزی هستند که دیگران بدان اشاره کردهاند؛ سوم اینکه، نظم ساختاری موجود در متون فاخر، همانند قرآن، در مرحلة بررسی، انتخاب اولیه مفاهیم را تصحیح میکند."