چکیده:
هدف اصلی تحقیق، اثبات ضرورت وجودی امر به معروف و نهی از منکر در حوزة اجتماعی و پاسداشت آن است. این تحقیق بخشی از ابعاد فرافردی این مقوله را از منظر تفکر اجتماعی ـ تاریخی دین مدار بر محور دین اسلام و با تاکید بر دستاوردها ارائه داده است. امر به معروف و نهی از منکر یک مسالة عقلی و واجب دینی است که آحاد افراد جامعة ایمانی نسبت به آن مکلف هستند. این تحقیق به دنبال پاسخ به این سوال است که «نسبت میان امر به معروف و نهی از منکر با اجتماع انسانی چیست و دستاوردهای آن در این حوزه کدام است؟». مطابق با این امر، تحقیق، در سه محور تنظیم شدهاست. نخست مفهوم و جایگاه امر به معروف و نهی از منکر در اندیشة اسلامی، به طور مختصر، بیان شده است. در ادامه، دستاوردهای اجتماعی امر به معروف و نهی از منکر از دو حیث نظری (کلان) و عملی (کارکردی) طرح و از حیث عملی، این دستاوردها در سه حوزة سیاسی، تربیتی و عمومی تفکیکیافته است. آنچه از این مساله به دست میآید، آنکه امر به معروف و نهی از منکر موتور محرکة جامعة ایمانی و رمز پویایی آن است و پویایی این فریضة الهی در جامعة ایمانی، نشانة سلامت اخلاقی و تعالی معنوی جامعه و ضامن امنیت و حرکت آن بر مدار آموزههای دینی و احکام الهی است. امر به معروف و نهی از منکر با ارائة یک الگوی جامع توحیدی از زندگی مبتنی بر پایههای ایمانی و قائل شدن به حق الهی انسان بر تعیین سرنوشت خود، در فراهم آمدن کمال اجتماعی و جامعة توحیدی سهم به سزایی دارد، که از آن جمله میتوان به تعریف کار ویژههای محوری در حوزة تربیتی و تحکیم مناسبات اجتماعی، حضور فعال در حوزة سیاسی (حکومتی) و عمومی، تقویت ایدههای تعالی انسانی و حفاظت از حریم الهی ـ انسانی اشارهکرد. در این مقاله با استفاده از متون اسلامی و روش تحلیلی ـ روایی و اسنادی؛ فرصتی برای فهم بیشتر این فریضة الهی صورت گرفته است. امید که رهیافت مناسبی برای مدیران فرهنگی باشد و توفیق بیشتری برای همگان فراهمآید تا بیش از پیش، به پاسداشت و حراست از آن اهتمام نمایند.
خلاصه ماشینی:
"امام حسین( فرمود: «خداوند از امر به معروف و نهی از منکر به عنوان فریضهای از جانب خود آغاز کرده است، چون میدانسته هرگاه این فریضه ادا گردد و بر پای داشته شود؛ تمام فرایض دیگر از آسان و دشوار، بر پای داشته خواهند شد» (ابن شعبه، 1404ق، 237).
شناخت امر به معروف و نهی از منکر و آثار آن در جامعة انسانی از ابعاد مختلف قابل بررسی است و ضرورت تحقیق و پژوهش در فهم جایگاه و کارکرد این مهم درحوزههای مختلف تربیتی، فرهنگ عمومی، مسائل اجتماعی، حاکمیتی، تأمین معاش و مسائل اقتصادی احساس میشود.
از این رو باید گفت جایگاه امر به معروف و نهی از منکر در اسلام، نه فقط به عنوان یک تکلیف ایمانی است که با استفاده از آموزههای دینی؛ راه روشن شریعت، مسیر پرهیزگاری و غایت دین به شمار میرود (آمدی، 1366، ح6373) و به وسیلة آن فرائض دیگر برپا میشود (کلینی، 1389ق، 5/56).
خداوند در قرآن کریم امر به معروف و نهی از منکر را از نشانههای پیروان حضرت محمد( برشمرده و میفرماید: (و لتکن منکم امة یدعون إلی الخیر و یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر و اولئک هم المفلحون( (آلعمران/104) و در جایی دیگر علت برتری امت پیامبر( را از آن جهت میداند که به این فریضه عمل میکنند و فرمود: (تامرون بالمعروف و تنهون عن المنکر( است (آلعمران/110؛ نحل/90).
از آن جمله امر به معروف و نهی از منکر، با ارائة یک الگوی جامع از زندگی مبتنی بر پایههای ایمانی و قائل شدن به حق الهی انسان بر تعیین سرنوشت خود، بر ضرورت حضور دین و آموزههای وحیانی در مدار حرکت اجتماعی، به عنوان یک اصل محوری تأکید میکند."