چکیده:
مصطفی بن عبد الله معروف به کاتب چلبی و حاج خلیفه از کتابشناسان بزرگ قرن یازدهم هجری/هفدهم میلادی است.بیشتر آثار او به تاریخ و جغرافیا اختصاص دارد،اما شهرت عمدهء او در میان کتابشناسان به سبب تألیف کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون است.حاج خلیفه در این اثر خود قریب 15 هزار کتاب و رساله را معرفی کرده و حدود 10 هزار نام مؤلف و شارح را در کتابش آورده است.کاتب چلبی،کتاب خود را به دو دلیل به زبان عربی تألیف کرده است.نخست آنکه اکثر اسامی کتب و مؤلفان آنها به عربی است،و دوم آنکه زبان عربی در روزگار وی،زبان علمی تلقی میشد.کتاب حاج خلیفه در مورد کتابهای ایرانی و فارسی هم یکی از مآخذ عمده است.سلم الوصول هم از آثار عمدهء اوست که هنوز به صورت خطی باقی مانده است.هر دو کتاب مربوط به کتابشناسی را حاج خلیفه به ترتیب الفبایی فراهم کرده است.جملهء آغاز هر کتاب و رساله را آورده و در این باب او مبتکر بوده است.
خلاصه ماشینی:
"عربی و کتب عربی را با ترجمهء احوال مؤلفان آنان در کتاب خود گرد آورده است.
428هـ/1036 م)کتابی دربارهء علوم عقلی و اقسام آن تدوین کرده و آن را اقسام العلوم العقلیه نامیده است.
به نام امیر دباج از حکام گیلان دربارهء علوم تألیف کرده است که آن را انموذج
متعدد دیگری هم دارد که خود در رسالهء خطی یکی از آثارش به نام درة التاج الرسائل و غرة المنهاج الوسایل که نسخهیی از آن به شمارهء 4905 در کتابخانهء نور
کتابی به نام النقایه در موضوعات علوم تدوین کرده و کتاب دیگری در شرح آن به
از اینان الهام گرفته و از کتابهای آنها بهره جسته و خود آثار فراوان بر جای نهاده است.
خود را در اواخر حیات خویش تألیف کرده است.
کاتب چلبی خود آن را تاریخ کبیر خوانده است.
خطی این کتاب را مشخص کرده است.
بسیاری از صفحات نسخهء شمارهء 1914 کتابخانهء عاطف افندی در استانبول به خط کاتب چلبی است.
بعضی معقتدند که این کتاب ترجمه تاریخ Chalcondylas است و این
در این کتاب به نقل از مادر خود سال تولد خویش را
کاتب چلبی آن را برای پسر خود مولانا محمود تألیف کرده است تاکنون
این کتاب دربارهء مسائل دینی مختلف فیه است که در روزگار
شرف الدین یالت قایا،در پایان مقالهء خود به برخی از آنها اشاره کرده است: به جای العلم الالهی نوشته است:علم الالهی
الظنون نیز کتابی به نام هدیة العارفین بر این کتاب علاوه کرده است.
(22)-در این بخش از کتب زیر استفاده شده است: ق Encyclopaedia of Islam,1978,V,pp."