چکیده:
سید حسین نصر، با تبحر در حکمت اسلامی ، تسلط بر علوم طبیعـی و آشـنایی بـا مدرنیته ، نظریه تکامل را نقد می کند. نوشته حاضـر انتقـادات و دلایـل وی دربـاره نظریه تکامل و پیامدهای آن را بررسی می کند. به نظر وی ، فاقـد شـی ء نمی توانـد معطی آن باشد و طبیعت کور با هر امتداد زمانی موجد آن نیست و این معنا با تامل در سنخ فاعلیت حق تعالی ، که هستی بخش است نه اعـدادی ، روشـن می شـود. بـه لحاظ منطقی ناممکن است که صور حیاتی بالاتر، از صـور حیـاتی نـازل تر تکامـل یابند. از منظر قدسی ، تنها معنای مقبول تکامل ، به فعلیت رسیدن قوه هـای نهفتـه شی ء است . به نظر نصر، تعمیم نابجای بایسته های تکاملی به اخلاق ، انسان شناسی و سایر علوم ، مواجهه دنیای مدرن با تکامل به مثابه ایدئولوژی و نه صـرفا نظریـه علمی ، نفی امور قدسی و تاریخی دیدن آن ، قدسی سازی امور مادی و طبیعی بـدون توجه به سلسله مراتب وجود، از جمله ایرادهایی است کـه می تـوان بـر داعیـه داران تکامل داشت .
خلاصه ماشینی:
"وی با انسان شناسی خاص خود و سنت گرایی منبعث از آن و همچنین به واسطه تخصـص در حکمت اسلامی و تسلط بر علوم جدید، نظریه تکامل را نقد می کند: «من در هـاروارد نـه تنهـا فیزیک ، بلکه زمین شناسی و دیرین شناسی هم خوانده ام و با این پیش زمینه فکری است که فهـم رایج در خصوص نظریه تکاملی داروینی را، حتی با زمینه های علمی ، ردمی کنم » (نصـر، ١٣٨٨، بخش اول ).
١. نفی غایت مداری و هدفمندی عالم نصر معتقد است نظریه تکامل با انکار هـر گونـه غایتمنـدی و اسـتناد بـه تحویـل گرایی آخـرین نشانه های حکمت الهی را از چهره طبیعت پاک کرد و هر گونه مفاد غایت مدارانه ای را که ممکن بود صورت های طبیعی واجد باشند، محو کرد و پیوندی که میان موجودات زنده و حقـایق مثـالی آنها بود، رخت بربست و نفی غایت شناسی ، تا جایی که بـه عـالم بی جـان مربـوط اسـت و جـزء لاینفک فیزیک کلاسیک بود، به حوزه حیات تسری یافت (همو، ١٣٨٦ب : ١٩٤).
در این خصوص دلیلی اقامه نشده است کـه آیـا تکامل گرایان معتقدند امر نازل مستقلا و به صورت تام و بدون تأثیرپذیری از عوامـل هم عـرض ، علت و باعث امری بالاتر می شود یا خیر؟ محذوریت این ادعا که اگر بگـوییم امـر فرودسـت بـه انضمام یک سری علل هم عرض خود و از طریق ساز و کاری خاص ، باعـث فعلیـت امـری برتـر شود کجا است ؟ همچنین ، آیا به صرف پیامدهای منفی و سوء استفاده های برخی ، نظریه ای علمی می تواند طرد و نفی شود."