چکیده:
در دورة معاصر، شاعران و نویسندگان مردمی برای دفاع از ارزشهای انقلاب و ترویج افکار انقلابی، مشکلات، مسائل و ... را با قلم انتقاد بیان کردهاند. از میان آنها، راکعی و کاشانی از جمله زنان شاعر منتقد به شمار میروند. هدف از این پژوهش، که به روش تحلیلی ـ آماری انجام شده، تحلیل اشعار انتقادی این دو شاعر و همچنین پاسخ به این مسئله است که اینگونه اشعار در چه زمینههایی سروده و به چه شیوههایی بیان شدهاند. بر اساس تحلیل آماری، این نتیجه حاصل شد که کاشانی و راکعی هر دو در انتقاد از معضلات کشور یا جامعة بشری از نگرشی واقعگرایانه و در عین حال فرامرزی برخوردارند؛ به طوری که اشعار انتقادی آنان بازتابی از شرایط اجتماعی و سیاسی جامعه و زمان است. چنین اشعاری علاوه بر اینکه بیانگر حضور فعال زنان شاعر در عرصههای سیاسی و ادبی جامعه است، تأییدی است بر نظریة اجتماعی ادبیات که هنر را از بسترهای اجتماعی و سیاسی متأثر میداند.
خلاصه ماشینی:
"برای نمونه او در غزلی با مطلع : عشـق ازیــن معشــوقگان بــیوفــا دل برگرفــت دست ازین مشتی ریاست جوی دون بر سر گرفت پس از انتقاد از شرایط موجود، در بیت های بعد چنین به انتقاد از اوضاع زمان خود میپردازد: زین عجایب تر که چون دزد از خزینت نقد برد دیدهبـان کـور، گــوش پــاسبان کــر گرفـت ا ــن مرقــع هــا و ســالوسهــا و رنــگ هــا امر معروف است کز وی جـانهـا آذر گرفـت (سنایی، ١٣٦٢: ٨٣٥) از سوی دیگر، بخش مهمی از ادبیات انتقادی فارسی، پس از حملۀ مغول و رواج فسـاد فراگیر در جامعه شکل گرفت و شعر انتقادی در قرن هفتم و هشتم به علت آشفتگی اوضاع زمان، بستر مناسبی برای بیان مشکلات و مسائل شد.
راکعی هم چنین در شعر «هتک حرمت پاکان»، که خطاب به شاعران متعهد انقـلاب سروده شده، گاه به طور ضمنی و گاه آشـکارا بـه انتقـاد از مخالفـان و برخـی طبقـات اجتماعی جامعه پرداخته است ؛ چنانکه از شاعران و نویسندگان میخواهد قلم هایشان را به سوی دشمنان انقلاب نشانه بگیرند و لحظه ای سکوت نکنند.
او مادران دیروز را نگهبانان پاکی و نور میدانـد کـه طنـین گـرم لالایـیهایشـان از دل گهواره و با دم عشق ، قهرمان مـیرویانـد و در مقابـل ، مـادران امـروز را دارای ذهـن هـایی مخدوش و افکاری نامیمون معرفی میکند که ریشه های تقوا را میپوسانند؛ در حالی که در میان اشعار راکعی، چنین مضمونی مشاهده نمیشود.
بنابراین ، محورها و زمینه های مشترک در شعر انتقادی این دو شاعر نیز به شرح زیر است : الف ) انتقاد از شرایط جامعه ؛ ب) انتقاد از انسان و جوامع بشری ؛ ج) انتقاد از دشمنان ."