چکیده:
یکی از مباحث مهم و ضروری در زندگی بشر، تحصیل رزق است که اموال یکی از مصادیق بارز آن محسوب میشود و بهصورت مستقیم و غیرمستقیم آثاری بر جسم و روح افراد بر جای میگذارد و شاید عامل ترقی و تکامل روحی شود، اما انحراف و وابسته کردن اشخاص به مال و ثروت سبب میشود تا به هر وسیلهای هرچند نامشروع و حرام آن را بهدست آورند. در این پژوهش سعی شده است با روش اسنادی، آیات و روایات بحارالانوار در ارتباط با آثار سوء مال حرام در تربیت فردی و اجتماعی بررسی شوند. نتایج بهدست آمده حکایت از آن دارند که اثر مال حرام در بعد فردی شامل قساوت قلب و انحراف از مسیر حق و ولایت، هدر رفتن مال در کارهای بیهوده، عدم استجابت دعا و قبولی اعمال است. در بعد اجتماعی نیز شامل پیامدهای سوء اخلاقی در نسل میشود که شامل دو دوران قبل و بعد از تولد است، همچنین تضییع حقوق اجتماعی، ایجاد فساد اخلاقی و اجتماعی، عدم رضایت پروردگار و نزول بلاهای عمومی و فقر اقتصادی در جامعه از دیگر تأثیراتند که سبب بروز مشکلات اقتصادی و منجر به فساد و مشکلات اخلاقی و تربیتی میشوند.
خلاصه ماشینی:
"چنین امری شاید با کسب کردن مال (که یکی از مصادیق رزق است ) حاصل شود، اما برخی از افراد در این مسیر به انحراف دچار میشوند و کسب مـال را هدف اساسی زندگی قرار میدهند و سعی میکننـد هرچنـد بـه صـورت نامشـروع آن را کسب کنند.
». مفاد چنین روایاتی ما را به این امور رهنمون میسازد کـه خداونـد قبولی اعمال را در کسب حلال و رهنمون کردن افراد به تربیت صحیح و متعالی قـرار داده است که لازمۀ این عمل دوری از حرام و مشبهات خواهد بود، زیرا کسب حـرام در نفـس انسان مؤثر است و شخص را از مسیر تکامل دور میکند و مانع قبولی اعمال میشود.
در ذیل به مهم ترین آثار مـال حـرام در بعـد اجتماعی میپردازیم که شامل پیامدهای سوء اخلاقی در نسل (که به دو دورة قبل و بعد از تولد تقسیم شده است )، تضییع حقوق اجتماعی، ایجـاد فسـاد اخلاقـی و اجتمـاعی، عـدم رضایت پروردگار و نزول بلاهای عمومی و فقر اقتصادی در جامعه هستند.
آیات این نتیجه را میدهد که کسب حرام با زشتیهای اخلاقی در ارتباط بـا جامعـه نشان داده میشود که به فساد و فحشای اخلاقی از جمله زنا و اموری مانند دزدی و امثـال آن منجر میشود، چون از وسوسه های نفسانی پیروی شـده اسـت کـه بـه انحـراف در راه کسب و مشکلات اخلاقی _ فرهنگی میانجامد.
چنانکه ذکر شد، کسب حرام از جملۀ مواردی است که بـه صـورت مسـتقیم و غیرمسـتقیم سبب تضییع حقوق دیگران میشود و به این دلیل نوعی فساد در زمین به شمار مـیرود کـه از جملۀ عوامل زمینه ساز بلاهای عمومی است ."