چکیده:
در این مقاله، توانایی تبیین الگوی نظام جهانی در تحلیل جنبشهای اجتماعی مورد کنکاش قرار میگیرد. پرسش اصلی این است که الگوی تحلیلی نظام جهانی در تحلیل جنبشهای اجتماعی از چه توان تبیینی برخوردار است؟ در این راستا، پس از بیان بنیاد نظری و ویژگیهای نظریه نظام جهانی، چارچوب روششناختی و الگوی تحلیلی نظام جهانی ترسیم میگردد. سپس کاربرد این الگوی تحلیلی در جهت تحلیل جنبشهای اجتماعی مورد بررسی قرار میگیرد. با توجه به تحولات بنیادینی که در مناسبات سیاسی و اجتماعی در عصر جهانی شدن به وجود آمده است، جنبشهای نوین سیاسی و اجتماعی در بستر متفاوتی شکل گرفته و از سرشت، اهداف، فرایند و آرمانهای متفاوتی برخوردارند و پیامدهای دیگری را به ارمغان میآورند. بنابراین، دیگر الگوهای تحلیلی سنتی از توانایی لازم برای تبیین علل و عوامل، بسترها و خاستگاه، شرایط و ویژگیها و نتایج و پیامدهای جنبشهای جدید اجتماعی برخوردار نمیباشند. در حالی که به نظر میرسد، الگوی تحلیلی نظام جهانی از توانایی تبیین لازم و کارآیی مناسبی برخوردار است و با ویژگیهای عصر جهانی شدن و جنبشهای نوین اجتماعی انطباق دارد.
خلاصه ماشینی:
"بنابراین ، امروزه با گسترش فرایند جهانی شدن و توسعه حوزه نفـوذ نظـام جهـان - گستر آن در ابعاد سیاسی ، فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی ، جامعه داخلی و سطح تحلیل ملی ، واحد تحلیلی مناسبی برای تجزیه و تحلیل این گونه از جنبش های نوین سیاسی و اجتماعی تلقی نمی شود.
به طور کلی ، الگوی نظام جهانی از دیدگاه کلانـی بـه جنـبش هـای اجتمـاعی مـی نگـرد و برخلاف سایر نظریه های موجود که جنبش های اجتماعی را به مثابه پدیده ای در درون نظام ملی و ساختار دولت ملی ملاحظه و بررسی و تبیین می کنند، به این پدیـده در چهـارچوب تحولات کلان جهانی نگاه می کند.
وی به صورت تطبیقی ، پدیده جنبش های سیاسی و اجتماعی و به ویژه انقـلاب را در جوامع مختلف بشری و در کشورهای گوناگون جهان در چارچوب یـک نظـام بـه هـم پیوسته جهانی مورد مطالعه قرار داد و بدین ترتیب ، جانی دوباره به این حوزه نظری بخشید.
(خلجـی ، ١٣٨٦، ٧٧-١٠٩) تدا اسکاچپول نیز به رغم رویکرد دولت گرایانه در تبیین علل و عوامـل تحـولات سیاسی و اجتماعی در جوامع گوناگون بشـری و وقـوع انقـلاب هـای اجتمـاعی در سـطح جهانی ، شرایط بین المللی و عامـل فشـارهای شـدید نظـام جهـانی سـرمایه داری را نیـز در چارچوب نظریه انقلاب خویش می گنجاند و بدین سان ، البته به طور تلویحی ، به پیامـدهای نظری نظام جهانی در تحلیل انقلاب های اجتماعی گردن می نهد."