چکیده:
در شوشتر دوره قاجاریه بنا به اظهارات مورخان و جهانگردان اروپایی که به این شهر سفر می کردند. در دوره قاجاریه ، اوضاع اجتماعی و تامین امنیت در شوشتر، غیرقابل تحمل می شده است . شوشتر شامل دو محله بزرگ ، به نام های ١. «دستووا» که محل استقرار خان (کلانتر) و معروف به (نعمت خانه ) و ٢. «گرگر» که محل استقرار خان مرعشی (حیدرخانه ) بوده است و همیشه میان این دو محله درگیری و خصومت وجود داشته است . فشارهای مالیاتی حاکمان قاجاریه نیز، از عوامل اختلاف و درگیری در شوشتر بوده است ، همچنین بیماری های واگیردار همچون طاعون و وبا. در این دوره در شوشتر به وقوع پیوست که این عوامل بیش از هر چیز دیگر در افول وضعیت سیاسی- اقتصادی - اجتماعی شوشتر در این دوره تاثیر گذار بوده است . در این پژوهش برآنیم که اوضاع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی شوشتر در دوره قاجاریه را بررسی کنیم .
خلاصه ماشینی:
"او که به سال ١١٩٠ در شیراز تولد یافته پسر دوم میرزا محمد علی یکی از منشیان دستگاه نادر شاه بوده ، این پادشاه سخت کش بیرحم همان روزی که شب در سال ١٢١٥ که فتحعلی شاه حاجی ابراهیم را از صدارت به زندان انداخت و بستگان او همه یا اسیر یا مقتول یا کور و فراری و متواری شدند میرزا ابو الحسن خان هم که حکومت شوشتر را داشت به اسیری به طهران آورده شد و بااینکه شاه می خواست او را بکشد به وساطت بعضی از درباریان او را بخشود، ولی میرزا ابو الحسن خان که هنوز بر جان خود می لرزید و شاه او را به اقامت در شیراز مجبور کرده بود، به شوشتر و بصره گریخت و از آنجا به مکه رفت و پس از ادای مراسم حج به بصره برگشت و از آنجا به هند رفت ، مدتی در کلکته و حیدرآباد و پونه و مرشدآباد و بمبئی روزگار می گذاشت تا اینکه در بمبئی فرمانی از شاه دایر به مراجعت او به تهران رسید.
ق پایدار بود که اگرچه گاهی کسی را بنام «حکمران خوزستان » از تهران روانه می ساختند ولی خود سررشته همه کارها در دست گماشتگان انگلیس و شیخ خزعل و کسان او بود قونسول چه در شوشتر و چه در دزفول دارای همه گونه اختیار و توانایی بود و بر عشایر بیرون نیز فرمان می راند در کارهای عدلیه نیز نخست بایستی شکایت به قونسول بشود و او برای رسیدگی به عدلیه بفرستد."