چکیده:
داستان اصحاب «اخدود» حکایت شورانگیز مؤمنان صادقی است که در حماسه ای به یاد
ماندنی، سر در راه ایمان خود نهادند و تا پای جان بر آن پای فشردند. گزارش این
حادثه در سوره بروج آمده و قرآن به جای پرداختن به جزئیاتی همچون هویت شخصیت ها و
زمان و مکان داستان، صبغه و تحلیل توحیدی آن را به عنوان یکی از ویژگی های ثابت در
داستان های قرآنی، برجسته کرده است. این روایت، که سوزاندن گروهی از مؤمنان به جرم
ایمان به خدای یگانه در گودالی از آتش انبوه و پایداری کم نظیر آنان را حکایت
می کند، با تصویر یکی از شورانگیزترین صحنه های جدال حق و باطل، و کفر و ایمان،
مؤمنان را به پایداری بر سر آیین خود فرا خوانده و با ترسیم فرجام بد کافران
شکنجه گر و پاداش و سرانجام بسیار خوش مؤمنان، برای همیشه تاریخ، انذار و تبشیر
می کند. دعوت مؤمنان به مقاومت فرهنگی در برابر فشارهای دشمنان و حفظ باورها و
ارزش های توحیدی از پیام های مهم این داستان است.
خلاصه ماشینی:
"([80]) نقد و نظر روایات چهارگانه ذکر شده، که مایه های اصلی آن از گزارش های منابع اهل کتاب درباره کشتار نصارای نجران گرفته شده و در ادامه، دچار داستان پردازی و افسانه سرایی گشته اند، به رغم تناقض آشکار و اشکالات آن، در تفسیر سوره بروج و شرح تاریخی حادثه اخدود، مورد استناد بسیاری از مفسران قرار گرفته اند، در حالی که حادثه نجران، که جدال پیروان مسیحیت و یهود را بر سر انگیزه های سیاسی و اقتصادی با پوشش مذهبی به تصویر می کشد، با گزارش قرآن که سبب کشتار مؤمنان را فقط ایمان توحیدی آنان می داند (و ما نقموا منهم إلا أن یؤمنوا بالله العزیز الحمید) (بروج: 21) چندان سازگار نیست.
بر اساس همین آیه، قاتلان در شمار موحدان نبودند و مؤمنان را به پرستش غیر خدا فرا می خواندند([81]) و چنان که شماری از پژوهشگران نیز گفته اند، با یهودی بودن ذونواس و پیروانش همخوانی ندارد،([82]) هرچند برخی با این سخن که در آن زمان، آیین یهود منسوخ و مسیحیت بر حق بوده، درصدد رفع این اشکال برآمده اند،([83]) همچنین بر پایه روایتی که در آن حضرت علی(علیه السلام)نظر اسقف نجران درباره اصحاب اخدود را ناصواب دانسته، به احتمال بسیار زیاد، حادثه نجران به عنوان مصداق واقعه «اخدود»، رد شده است."