چکیده:
عینالقضات همدانی با استفاده از جمال، جلال و دیالکتیک آن دو، یک نظام منسجم فکری را پیریزی کرده که بدون درک صحیح آن نظام، دسترسی به اندیشههای وی ناممکن است. این حکیم مغانی بهقدری به این دوگانه و دوگانیهای دیگر توجه دارد که شتابزدگی در بررسی اندیشههای او، چهبسا منجر به این برداشت ناصواب شود که وی ثنوی است. یکی از این دوگانه که جلال است و تجلیات آن، در اندیشة وی و عارفان خراسان به برداشتهای نادرستی از اعتقادات این طایفه منجر شده و چهبسا موجبات مرگ آنان را فراهم آورده است. این طایفه که سخنان خود را در پردة رمز بیان میکنند از ادامهدهندگان حکمت مغانیاند. حکمت مغانی شاهکلید رمزگشایی از دستگاه رمزی عینالقضات محسوب میشود. در این زمینه استفاده از عرفان نظری به منظور تبیین رمزهای وی بسیار راهگشاست. هدف اصلی این پژوهش معرفی این نظام فکری و رمزگشایی از آن با استفاده از عرفان نظری خواهد بود.
خلاصه ماشینی:
"در اینجا «محبت » به رقیقۀ عشقی ای اشاره دارد که فناری از آن این گونه تعبیر می کند: «استتبع ذلک التجلی و الشعور انبعاث تجل آخر لظهور الکمال الاسمائی لرقیقة عشقیة تنزیهیة متصلة بین الکمالین فتحرک ذلک التجلی حرکة غیبیة مقدسة نحو ظهوره معبرا باحببت ان اعرف فلم تصادف محلا قابلا اذ لا غیر ثمة فرجع بقوة ذلک المیل العشقی الی اصله و عاد، لکنه غلبه بتلک القوة العشقیة حکم ٨ ادیان و عرفان ، سال چهل و هشتم ، شمارٔە یکم ، بهار و تابستان ١٣٩٤ الظهور المعبر عنها بالرحمة الذاتیة التی هی عین باطن الوجود المطلق علی حکم اللاظهور المکنی عنه بملابسة الخفاء الحقیقی الذی هو باطن الغضب المسبوق بباطن الرحمة فعاد متعینا تعینا قابلا لتحقیق مطلبه الغایی الذی هو عین الکمال الاسمائی » [١٩، ص٢٠٢].
«شک زروان اشاره است به اینکه حقیقت مطلق یا حقیقة الحقایق متعالی است از اینکه در حد و قیدی بگنجد (صفت جلال ) چنانکه یقین زروان اشاره است به اینکه حقیقت مطلق یا حقیقة الحقایق از روی لطف و رحمت در کثرات عالم خود را ظاهر کرده است (صفت جمال )» [١٦، ص٣٤١]؛ بنابراین ، ابلیس در نظام دوگانی عین القضات از این منظر قابل توجه است که مظهر اسمای جلالی خداوند است .
نتیجه گیری عین القضات همدانی در نظام فکری خود به یک دوگانه قائل است که این دوگانه در تمام هستی به شکل های مختلفی همچون آسمان و زمین ، آفتاب و مهتاب ، سیاهی و سپیدی ، خیر و شر، کفر و ایمان و احمد و ابلیس نمود دارد."