چکیده:
توجه به عدالت و تلاش برای تحقق آن از جمله کار ویژه ای بنیادین نظام اسلامی است . بر این اسـاس ، تعریـف عدالت و نیز معیارهای عدالت در نظام نظری عملی برآمـده از مبـانی شـناختی هنجـاری دیـن اسـلام ، جایگـاه برجسته ای مییابد. بررسی نهج البلاغه نشان میدهد که سه معیار تساوی در اصل دریافت حـق ، ایجـاد فرصـت برابر برای بالفعل کردن حقوق و فقرزدایی سه معیار و کلید اصلی در تشخیص فرآیند عادلانه در نظام اقتصـادی اسلامی است . معیار سوم با توجه به رابطـه اقتصـاد و سـازندگی اخلاقـی جامعـه و تـاثیر اقتصـاد در آن ، تعیـین میگردد. با توجه به نظریه های اقتصادی متعارف که مبدا محور، فرآیند محور و نتیجه محورند به نظر میرسد که از منظر علی (ع ) میباید معیارهای عدالت در هر سه مرحله به صورت توامان مورد توجه قرار گیرد. در مرحله مبدا توجه به ایجاد فرصت برابر، در مرحله فرآیند توجه به شفافیت در قوانین ، نگاه واقـع بینانـه در وضـع قـوانین و در مرحله نتیجه ، ایجاد توازن از جمله مسائلی است که میباید مورد توجـه قـرار گیـرد. تکافـل اجتمـاعی و تـامین اجتماعی نیز در همین راستا قابل توجه است .
خلاصه ماشینی:
"بـه همـین منظـور خطبه ها، نامه ها و کلمات قصار مورد مطالعه قرار گرفته ، متغیرهای مـرتبط در درون ایـن بخـش هـا مـورد پیجویی قرار گرفته و با تحلیل و نیز عرضه مطالب به دست آمده به یکدیگر، تلاش شده است مدلی جامع به منظور تحقق عدالت اقتصادی از منظر نهج البلاغه ارائه گردد.
در هر دو اثـر مذکور و برخی آثار دیگر از این دست ، عمـدتا بـه مسـائل مختلـف اقتصـاد ماننـد مفـاهیم کلـی اقتصـاد (مسؤولیت ، کار، مالکیت ، ثروت ، منابع طبیعی، تولید، توزیع ، عدالت ، تأمین اجتمـاعی و مشـکل اقتصـادی)، سیاست های اقتصادی، فقر و غنا (علل و انگیزه های فقـر، فقرزدایـی، اقـدامات اقتصـادی و وظـایف فـرد، جامعه و دولت )، توسعه همه جانبه (توسعه اقتصادی، توسعه از دیدگاه اسلام و امام علـی (ع )، ویژگـیهـای انسان توسعه گرا، موانع توسعه منابع طبیعی و عوامل مؤثر در توسعه ) اشاره شده است و در نهایت جمع بندی روشن و منسجمی از اهم راهبردها برای تحقق عدالت اقتصادی ارائه نشده اسـت و دیگـر آن کـه در ایـن منابع نهج البلاغه به عنوان منبعی در سایر منابع موردتوجه قرارگرفته است اما مقاله حاضر تلاش دارد تا بـا تکیه حداکثری به نهج البلاغه ، بتواند راهبردهای اتخاذشده توسط علی (ع ) در باب تحقق عدالت اقتصـادی در سه مرحله مبدأ، فرایند و نتیجه را که در قالب خطبه ها و نامه ها با مردم و کـارگزاران در میـان گذاشـته استخراج نماید."