چکیده:
یکی از شبهاتی که توسط برخی تشکیک کنندگان درباره ی نهج البلاغه مطرح گردیده است ، شبهه ی وجود دقت وصف و غرابت در تصویر در خطبه های ١٥٥، ١٦٥ و ١٨٥ مربوط به توصیف خفاش ، طاووس ، مورچه و ملخ می باشد، به نحوی که در این خصوص بیان داشته اند در آثار اولیه ی عربی و اسلامی هیچ گونه اثری از وجود دقت وصف و غرابت در تصویر وجود نداشته و این گونه توصیفات از طریق ترجمه ی کتاب های یونانی ، فارسی ونظیر آن به زبان عربی رایج گردیده است و بر این مبنا مدعی جعل این خطبه ها توسط سید رضی (ره ) شده اند. مقاله ی پیش رو درصدد است ضمن تحلیل محتوایی خطبه های مذکور، با ذکر توصیفات دقیق در آیات قرآن کریم و احادیث رسول خدا (ص ) و بیان شواهدی از وجود دقت وصف در ادبیات جاهلی و مقارنت کلامی بین آنها و خطبه های مذکور ،بیاساس بودن شبهه مذکور را اثبات نماید.
خلاصه ماشینی:
"به کار رفتن توصیفات دقیق در سایرخطبه های نهج البلاغـه و جهل مشککین نـسبت به مقام امیرمؤمنان (ع ) امیرمؤمنان (ع ) در خطبه های ١٥٥، ١٦٥ و ١٨٥ صرفا با مشاهده حسی و دقت در آفرینش حیوانات آنان را وصف نموده اند، چنانکه حضرت درباره توصیف طاووس میفرمایند: «أحیلک من ذلک علی معاینۀ لا کمن یحیل علی ضعیف إسناده »؛ (این حقیقت را از روی مشاهده میگویم ، نه چون کسی که بر اساس نقل ضعیفی سخن بگوید) و در امکان مشاهده رگ های بال های خفاش به وسیله چشم میفرمایند: «أنک تری مواضع العروق بینۀ أعلاما لها جناحان »؛ (همانا تو جای رگ ها و نشانه های آن را به خوبی مشاهده خواهی کرد) درحالیکه والاتر از این توصیفات حسی که برای توجه دادن مردم به دقت در آفرینش صورت پذیرفته ، به خلقت آسمان ها و زمین از بدو پیدایش ، توصیف فرشتگان و اقسام آنها و نحوه آفرینش آدم (ع ) (خطبه .
پاسخ به شبهه ی عدم وجود طاووس در جزیره العرب درباره دقت وصف ، شبهه دیگری مطرح میشود و آن اینکه : درست است که عرب در توصیفات که بیان میداشت حیواناتی چون فیل ، شتر و حتی خفاش و مورچه و ملخ را توصیف کرده ولی هیچ کدام از آن ها طاووس را توصیف ننموده اند و در سرزمین های اعراب چنین حیوانی شناخته شده نبود و این در حالی است که امام (ع ) با دقیق ترین وصف که به نهایت آن میرسد این حیوان را توصیف نموده است تا این که در خطبه اش میفرماید: «احیلک علی معاینۀ» این حقیقت را از روی مشاهده میگویم و این عبارت حضرت به طاووس به حالت جفت گیری طاووس اشاره دارد و دیدن این چنینی مستلزم آن است که طاووس مدت زیادی نزد شخص باشد و ماندن آن نزد شخص طول بکشد (اصلا امام طاووس مشاهده نکرده است ) (حسینی، ١٣٦٧: ١٧٨."