چکیده:
نوشتار پیشرو، در پی بررسی انتقادی نظرگاههای نایکسان درباره مذهب ناصر کبیر و خاندان وی است. در این باره، دو دیدگاه وجود دارد؛ گروهی از نویسندگان در سدههای متمادی، با گرایشهای اعتقادی مختلف و از طیفهای گوناگون فکری و علمی، او را پیرو مذهب زیدیه شمرده اند و در مقابل، گروهی دیگر از نویسندگان امامی که بیشتر از قرن دهم هجری به بعد هستند، با استناد به پارهای از گزارهها، او را عالمی امامی مذهب معرفی کردهاند. با بررسی تحلیلی گزارهها و شواهد تاریخی و نیز آثار و آرای ناصر کبیر، درمییابیم که دیدگاه گروه نخست، به صواب نزدیک تر است. در زمینه مذهب خاندان ناصر کبیر نیز میتوان گفت اگرچه برخی منابع به مذهب امامی ایشان تصریح کردهاند، ولی با بررسی قراین و شواهد تاریخی، بهاحتمال قوی، سایر افراد دودمان ناصر کبیر نیز به مذهب زیدیه باورمند بودهاند
خلاصه ماشینی:
"ازاین رو، جمع بسیاری از نویسندگان با گرایش هـای مختلـف مذهبی، او را فردی زیدی و بعضی نیز او را امامیمذهب معرفی کرده اند که بـرای تبیـین بیشتر این نظرگاه ها، به تحلیل سخنان آنان میپردازیم : تحلیل و بررسی شواهد زیدیبودن ناصر در قرون نخستین و دوره های مختلف زمانی، بسیاری از عالمان و نویسندگان مسلمان ، امامیه و زیدیه و اهل سنت ، در آثار خود از گرایش زیدی ناصر کبیر سخن به میان آورده ، حتی بعضی از آنان او را در شمار امامان نامدار زیدیه برشمرده اند.
٤٥ ازاین رو، برخی نویسـندگان امامیـه با استناد به ستایش سید مرتضی از ناصر کبیر در مقدمه کتاب یادشده ، او را امامیمـذهب معرفی کرده اند؛ تا جایی که مامقانی از رجال شناسان معاصـر مـینویسـد: «اصـلا معقـول نیست کـه سـید مرتضـی از یـک غیرامـامی ایـن گونـه تمجیـد نمایـد؛ لابـد نیـای وی، امامیمذهب بوده است .
از سوی دیگر، شاهد صریحی مبنی بر امامیبودن ابواحمد موسوی پدر سید مرتضی و سید رضی وجود ندارد؛ مگر آنکه فرزندانش از نامدارترین عالمان امامیه بوده اند؛ البته بایـد توجه داشت که ابراهیم بن موسی الکاظم ، نیای ارشد ابواحمـد، از امامـان زیدیـه بـه شمار رفتـه و در یمـن قیـام کـرده اسـت ١١٨ و نیـز عمـوزاده ابواحمـد، در شـمار عالمـان زیدیمذهب قرار داشته است .
نویسندگان متأخر امامیمذهب ، با تکیه به سخنان سید مرتضی و نجاشی کوشیده اند ناصر کبیر را پیرو مذهب امامیه قـرار دهنـد؛ امـا از آن جـا کـه سـید مرتضی و نجاشی، هیچ گاه با صراحت از مذهب او سخن به میان نیاورده اند، ادعاهای این نویسندگان ، ضمن ناکافیبودن ، با اشکالات متعددی نیز روبه رو است ."