چکیده:
کنایه یکی از اسلوبهای مهم بیانی در همة زبانهاست و از دیرباز به صورت گسترده در زبان و ادبیات همة اقوام، از جمله قوم عرب به کار رفته است. از آنجا که قرآن کریم با زبان مردم با آنان سخن میگوید، از همة عناصر بیانی، بهویژه کنایه برای بیان مقاصد گوناگون بهره برده است. در این مقاله، شش عبارت کنایی قرآن مجید تجزیه و تحلیل میشود؛ کنایههایی که برخی از مترجمان و یا حتی مفسران، آن را به گونهای تعبیر کردهاند که اغلب فارسیزبانان با مطالعة آنها نمیتوانند به معنا و مفهوم مورد نظر آیات برسند. پس از ذکر آیۀ مورد بحث، نظر مفسران دربارۀ عبارات کنایی آیۀ مذکور بیان شده، سپس به روش «توصیف و تحلیل» و با استناد به منابع معتبر و بررسی ترجمههای فولادوند و آیتی، معنای ارجح کنایهها به عنوان هدف اصلی این مقاله تبیین میشود. ضرورت انجام این تحقیق، نارسایی در ترجمههای بعضی مفسران، ملحوظ داشتن معانی تحتاللفظی صرف در برخی ترجمههای معاصر و بعضا عدم دریافت کامل معنای کنایی آیه است.
خلاصه ماشینی:
"در ایـن مقاله ، نظر مفسران دربارة شش عبارت کنایی در قرآن کریم ، بیان شده است ، سپس بـا نقـد و بررسی نظر مفسران ، کنایات یاد شده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتـه اسـت و بـا کمـک منابع مرتبط تبیین میشوند، آنگاه برای روشن تر شدن مطلب ، انعکاس کنایه های یـاد شـده در ترجمه های استادان فولادوند و آیتی بررسی شده اند.
بـا رویکـرد بـه اینکـه در کنایـه ، واژه یـا عبارتی مطرح میشود و معنای باطنی آن در نظر است ، در ترجمه و تفسیر آیاتی کـه دارای کنایه هستند، نمیتوان کنایات را صرفا به گونه ای لفظی ترجمه و معنا کرد و مفهوم بـاطنی و ثانوی آن را نادیده گرفت ، حال آنکه اگر به بعضی از ترجمه ها و یا حتی برخـی از تفاسـیر قرآن کریم رجوع شود، مشاهده میگردد که برخی از مترجمان و مفسران ، مطلب یاد شـده را آنگونه که باید، مراعات نکرده اند.
٣ـ جملۀ «ضاق بهم ذرعـا» بـه معنـای «درمانده شدن و ناتوانی آن حضرت در کمک به مهمانانش » میباشد، چنان که برخی دیگـر از مفسران نیز این مطلب را تأیید میکنند و جملۀ «ضاق بهم ذرعا» را کنایه از «ناچـاری و درماندگی حضرت لوط (ع ) در کمک بـه مهمانـان خـود» بـه حسـاب آورده انـد: «ذرع از ذراع گرفته شده ، به معنای بازو و آرنج است و جمله کنایه از اینکه طریقه ای نـدارد کـه از خطـر پیشامد ایمن گردد» (حسینی همدانی، ١٤٠٤ق ."