چکیده:
خوشههای کسب و کار، الگویی نوین از توسعة اقتصادی در جهان بهشمار میروند. در سالهای اخیر سیاستگذاران کشور ما نیز به این الگو توجه بسیاری داشتهاند. برایناساس، این پژوهش در پی آن است که با استفاده از تجربیات کسبشده در زمینة توسعة خوشههای کسب و کار در ایران، الگویی را نیز برای توسعة پایدار خوشههای کسب و کار در کشورمان پیشنهاد کند. برای ارائة الگوی مذکور از استراتژی کیفی مطالعة موردی استفاده شد. دادههای پژوهش به روش تحلیل مضمون تجزیه و تحلیل شد. جامعة مورد مطالعه را عاملان توسعه و فعالان و مسئولان سازمان منطقهای سیاستگذار خوشههای کسب و کار در ایران تشکیل میدهند. از مصاحبة نیمهساختاریافته بهعنوان ابزار اصلی گردآوری اطلاعات استفاده شد. در پژوهش حاضر، پنج خوشة کسب و کار مبلمان شاندیز، کفش مشهد، زعفران خراسان رضوی، لبنیات گرگان و پستة کرمان بهعنوان موردهای مطالعه انتخاب شدند. نتایج تحقیق به شناسایی 24 مضمون پایه منجر شد که در قالب پنج مضمون سازماندهنده دستهبندی شدند. این مضامین شامل دخالت مؤثر دولت، سرمایة اجتماعی، برنامهریزی در خوشهها، نکات روانشناسی و خصوصیات عامل توسعة خوشه است که تمام این مضامین ذیل مضمون فراگیر توسعة پایدار خوشههای کسب و کار تعریف شدند.
Business clusters are known as a new model of economic development throughout the world. In recent years، this model has also been noted by policy-makers in Iran. Accordingly، the present study aimed at proposing a model for sustainable development of business clusters in iran based on experience in this regard. A qualitative strategy (case study) is used as the research method. Additionally، thematic analysis is applied in data analysis. The final research model is also drawn based on thematic network analysis. Five business clusters were selected as the cases to be studied. These cases include Shandiz’s furniture، Mashhad’s Shoes، Khorasan Razavi’s saffron، kerman pistachio and gorgan diary product. The results led to the identification of 24 basic themes. These basic themes were categorized into five organizing themes including effective government involvement، social capital and trust، cluster planning، behavioral and psychological considerations، and characteristics of cluster development agent. All five themes can be defined under one global theme known as sustainable development of business clusters. Business companies and cluster development policy-makers can apply the proposed model in their cluster development processes and work together in order to gain a sustainable competitive advantage against their competitors.
خلاصه ماشینی:
مروری بر تجربیات توسعۀ خوشـه ای در کشـور بیان میکند این فعالیت ها در برخی موارد به دلیل نبود مدل بومی جامع که بـر تجربیـات عملـی ایـن عرصه در کشورمان مبتنی باشد، نتوانسته است پایداری لازم را داشته باشد و همکـاری هـا در طـول برنامۀ توسعۀ خوشه ای پس از اتمام پروژه فقط به مدت کمی ادامه داشته است ، بایـد توجـه داشـت الگوی توسعۀ خوشه ای از اساس مدلی درون زا و مبتنی بر اقتضائات منطقه ای و شرایط منحصربه فرد ملل مختلف است (سلیمانی و همکاران ، ١٣٩٣)؛ بنابراین ، به دلیـل تفـاوت سـاختارهای اجتمـاعی و اقتصادی در کشورهای مختلف ، مدل های توسعۀ خوشه ای نیز باید متناسب بـا بافـت خـود طراحـی شوند.
کگلی و دینی ٢ (١٩٩٩) نیز به بررسی تجربۀ سازمان توسعۀ صنعتی ملل متحد در پیاده سازی مدل توسعۀ خوشه ای در چهار کشور درحال توسعه پرداختند و چهار مضمون توجه به ارتقای شبکه ها در خوشه ، بهبود ساختار درونی بنگاه ها، افزایش گفت وگو و تعامل بین بخش خصوصی و دولتی و بهبود شرایط نهادی خوشه را به عنوان مهم ترین مضامین مؤثر در پیاده سازی این مدل معرفی کردند.
این مضامین تأییدکنندة نتایج پژوهش های پیشین مبنی بر انتخاب صحیح و مبتنی بر مزیت های منطقه ای و نبود دخالت مستقیم دولت (٢٠٠٧ ,Rodriguez-Clare)، اهمیت انتخاب مبتنی بر اولویت (١٩٩٩ ,Dini &Ceglie ) و لزوم ارائۀ خدمات حمایتی از سوی دولت (٢٠٠٤ ,Xianping) در توسعۀ خوشه هاست .
درنهایت ، شکل مناسب سرمایۀ اجتماعی ممکن است به تدریج و در طول اجرای برنامه های عمل مشترک افزایش یابد که در این راستا شخصیت کاریزمای عامل توسعه در ایجاد اعتماد بین فعالان نیز نقش مهمی ایفا می کند.
"Location, competition and economic development: Local clusters in a global economy".