چکیده:
از جمله مسائل مهم در معرفتشناسی و نیز در فلسفة علم تاریخ واقعنمایی گزارشهای تاریخی است. این موضوع یکی از نتایج شاخة «معرفتشناسی دلیل نقلی» است، که در میان معرفتشناسان غربی با عنوان «مسئلة تحویلگرایی و غیرتحویلگرایی» مطرح است. این مقاله درصدد تبیین چگونگی و میزان تحصیل این دغدغه است و آشکار میکند که واقعنمایی مراتب مختلفی دارد و اخبار ثقات میتوانند تا حد اطمینان و قطع نیز معرفتبخش باشند. در کنار توجه به میزان وثاقت گوینده، توجه به قراین داخلی و خارجی نیز ضروری است. بدیهیات عقلی و نتایج آن، مسلمات نقلی و مسلمات علم تجربی از معیارهای بررسی محتوای گزارشهای تاریخیاند.
خلاصه ماشینی:
"هدف تحقیق پیشرو گشودن گره موجود در جهت نخست است، بدین معنا که اگر ـ بر فرض که ـ مورخی خبری را بدون دخالت پیشفرضها، خیالپردازیها، و حب و بغضها نقل کند، این خبر تا چه میزان واقعنمایی دارد؟ اصول موضوعة تحقیق عبارت است از: ـ قطع معتبر است؛ ـ اطمینان [یعنی مرتبهای از معرفت که احتمال خلاف در آن موجود است ولی این احتمال خلاف اندک است و عقلا به آن توجه ندارند] اعتبار معرفتشناختی دارد.
غیرتحویلگرایان معتقدند توجیه دلیل نقلی وابسته به سایر منابع معرفت نیست و همینکه شنونده عامل ابطالکننده 3 یا قرینه بر خلاف مدعای دلیل نقلی نداشته باشد میتواند بر اساس همان دلیل به محتوای آن باور یابد ولی در دیدگاه تحویلگرایی برای اینکه شنونده در باور به دلیل نقلی موجه باشد باید دلیل اثباتی خاصی برای اعتماد به گوینده و سخن وی داشته باشد و این دلایل نیز خود نباید از سنخ دلیل نقلی باشند بلکه باید با یاری سایر منابع معرفتی موجه شوند، که در اینصورت توجیه دلیل نقلی به توجیه سایر منابع تحویل مییابد.
اما در اینجا سؤالاتی مجال بیان مییابد، از جمله اینکه آیا عقلا فقط اخبار گویندگان راستگو و ثقه را معتبر میدانند یا اینکه هر خبری از گویندة ثقه و غیرثقه را نیز میپذیرند؟ همچنین، آیا تأیید و امضای شارع برای پذیرش اخبار لازم است یا خیر؟ و بالاخره اینکه آیا عقلا میان اخبار مهم و غیرمهم تفاوتی مینهند یا اینکه با تمام اخبار برخوردی یکسان پیشه میکنند؟ در پاسخ به پرسش نخست باید گفت قدر متیقن این است که عقلا اخبار افراد ثقه و راستگو را میپذیرند ولی دربارة افراد غیرثقه باید توجه داشت افرادی که راستگویی ایشان احراز نشده است شامل کسانی هستند که دروغگویی آنها احراز شده و نیز کسانی که راستگویی یا دروغگویی ایشان مجهول است."