چکیده:
اسماء و صفات الهی راه شناخت خدا و توجه به ذات بیمانند او میباشند. قرآن کریم و روایات ژرفترین معارف را دربارة اسماء و صفات خداوند بزرگ فراروی اندیشمندان و طالبان حق قرار دادهاند. یکی از این معارف در جمعی از احادیث آمده است که راویان شیعه و سنی از رسول گرامی اسلام6، دربارة احصای اسماء نقل کردهاند. این نوشتار برای درک عمیقتر معنای احصا، پس از بررسی این احادیث، آرای اندیشمندان مسلمان را در معنای احصا دستهبندی و به اندیشه در آنها پرداخته است. از نگاه نویسنده، به زبان آوردن این اسماء همراه اعتقاد و ایمان به آنها در دعا و غیر آن معنای ظاهر احصای اسماء الهی و متناسب با معنای لغوی آن است. معانی عرفانی و دقیقی که در تفسیر احصا آمده است، افزون بر اینکه حقایقی ثابت و انکارناپذیرند، میتوانند معانی باطنی احصای اسماء به شمار آیند.
خلاصه ماشینی:
"برخی شارحان احادیث احصا، با توجه به استظهاری که از این احادیث کردهاند و با توجه به اینکه شرح تفصیلی اسماء را خارج از متن این حدیث دانستهاند، احصای اسماء را به معنای بهدست آوردن این اسماء نودونهگانه و استکشاف آنها از قرآن کریم، احادیث و دلایل عقلی دانسته اند و معتقدند که توفیق انجام این کار نیازمند تحصیل علوم گوناگون و تلاش فراوان است وهر کس این علوم را تحصیل کند و با تلاش به درجهای برسد که بتواند این اسماء را از منابع درست شرعی استنباط کند به نهایت درجة بندگی راه مییابد و شایستة بهشت و جوار قرب الهی می گردد.
تفسیر قاضی سعید قمی از مراتب احصا: قاضی سعید قمی در شرح حدیث احصا بدین سخن میپردازد که احصا سه مرتبه دارد، که هر مرتبهای از آن راه ورود به مرتبهای از بهشت است که با آن تناسب دارد: ـ مرتبة نخست این است که این اسماء را همانند اذکار دیگر ورد خود قرار دهد، چه بدون توجه به معانی آنها و بدون حضور قلب همانند عوام باشد و چه با دقت در معانی آنها و با حضور قلب مانند خواص؛ ـ مرتبة دوم تخلق به این اسماء است؛ ـ مرتبه سوم این است که بنده با تمام وجودش مصداق اسماء الهی گردد، چنانکه از اهلبیت( نقل شده است که فرمودند: «نحن و الله الأسماء الحسنی»؛ قسم به خدا، ما اسماء حسنای هستیم."