چکیده:
عقایدالنسا تألیف آقاجمال خوانساری یکی از ارزشمندترین رسائلی است که به حوزۀ ادبیات عامه تعلق دارد. این رساله از نظر محتوا ارزش فراوانی در شناخت زنان و بهویژه زنان عصر صفوی دارد. اگرچه در این اثر به رفتار و آداب زنان در ارتباط با دیگران، تعریض و انتقاد شده است؛ اما محتوای آن تنها بیانگر روابط و عادات زنان نیست، بلکه اهمیت بسیاری در شناخت اجتماع آن دوران و روابط حاکم بر افراد جامعه دارد. گذشته از اهمیت محتوایی، این اثر از نظر ساختار نیز ویژگی منحصربهفردی دارد. شیوۀ روایت در این کتاب به سبک نقیضهپردازی است. نقیضهپردازی یکی از روشهای طنزپردازی است که چندان به آن توجه نشده است. تحلیل این اثر با استناد به منابع موجود و نیز با هدف روشنشدن ارزش محتوایی و ساختاری این اثر است. از آنجا که ساختار نقیضی این اثر به یاری نقض و قلب محتوای رسائل عملیه نگاشته شده، نگاهی اجمالی به محتوای آن نیز بایسته است. بررسی انواع نقیضه، کارکرد این تکنیک و هدف کاربرد این روش، مسائلی هستند که در نوشتار حاضر بدانها خواهیم پرداخت. این رساله از دو جنبۀ محتوا و ساختار از منابع ارزشمند ادبیات عامه شمرده میشود
Aghayed al Nesa written by Agha Jamal Khansari is one of the precious works pertaining to the folk literature. This book is regarded as one of the important sources to know about women in the Safavid period. Not only This book reflects women’s beliefs and behavior but also the relation among women and others in the society. Regardless of its conceptual importance، the book has a major structural feature. It has been composed in parodic form. Parody is one of the neglected satire forms and needs to be studied more. Study and analysis of this text will be done by reference to the first and second sources، and will show its value and importance
خلاصه ماشینی:
"آقاجمال دربارة اشتغال زنان به غنا بارها مطالبی را در مقام انتقاد ذکر می کند: بدان که دایره زدن ثواب عظیم دارد خصوصا چهل حلقه و هرچه وسیع تر باشد، ثوابش بیشتر است و هیچ یک از علما اختلاف نکرده اند و واجب است که در هر خانه دایره بوده باشد و اگر نباشد کلثوم ننه گفته که در عوض در و پنجره و کرسی و سنی می توان زد و اگر هیچ یک از آن ها یافت نشد هر دو دست را بر هم زند و این خالی از قوه نیست (ص ٨) یکی از مهم ترین بخش هایی که در به آن توجه شده ، عقاید خرافی زنان است .
محتوای این رساله و چرایی استفاده از تکنیک نقیضه ، باید با توجه به شرایط تاریخی و سیاسی آن دوره - که حاکی از اقتدار حرم سرا در امور سیاسی کشور و هرج و مرج های ناشی از بی کفایتی شاه است - و نیز شرایط فرهنگی حاکم بر عصر صفوی - که مصادف با فزونی نگارش آثار شیعی است - مطالعه شود.
آشکاربودن روابط بینامتنی این کتاب - که از مهم ترین تکنیک های نقیضه پردازی آن است - با رسائل عملیه سبب شده است تا خوانندة امروزی به روشنی به ماهیت نقیضة اثر پی ببرد و همین امر سبب لذت بردن از طنز حاکم بر این اثر است ؛ زیرا نقیضه ای که نتواند ماهیت نقیضی خود را عیان کند، در واقع کارکرد و غرض خویش را نیز از دست خواهد داد."