چکیده:
اعمال تحریمهای بینالمللی آثار متعددی را در سطح ملی در پیدارند؛ این نوشتار با توجه به تحریمهای گستردة چندجانبه و یکجانبه علیه ایران در سالیان اخیر، اثرات این تحریم ها را بر حوزة محیط زیست، انرژی و انتقال تکنولوژی از منظر حقوق بینالملل مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. فرضیه بنیادین این مقاله بر این مبنا استوار است که تحریم ها در حوزه محیط زیست موجب نقض حق بر بهرهبرداری از محیط زیست پاک که ارتباط مستقیمی با حق بر سلامت و حق حیات دارد و نیز نقض اصول عام و خاص حقوق محیط زیست ازجمله اصل مسئولیت مشترک اما متفاوت، اصل همکاری میشود. همچنین با توجه به اهمیت گستردة انرژی در اقتصاد ایران، اثرات گستردة تحریمها بر این بخش امری محرز اس . ت در زمینۀ انتقال تکنولوژی نیز، با تحدید انتقال دانش و تکنولوژیهای مربوط به فعالیتهای هستهای و انرژی و با تفسیر موسع قوانین واضع تحریم از تعریف تکنولوژی، بخشهای مختلف صنعت و فناوری با مشکل مواجه شده است.
خلاصه ماشینی:
برای نمونه به موجب مصوبه 6 می 1995 ایالات متحده آمریکا صادرات هر نوع تکنولوژی از آمریکا به ایران ممنوع اعلام شد، یا مصوبههای ممنوعیت انتقال تکنولوژیهای دارای کاربرد دوگانه یا حساس از سوی شورای امنیت و اتحادیه اروپا که ممکن است هر طیف گستردهای از تکنولوژی را در بر بگیرند، طبیعی است که این امر ممکن است به تکنولوژیهای حساس مرتبط با محیط زیست نیز ارتباط داشته باشند.
(Counci Decision 2012/635/CFSP, 2012: 8) «در کل میتوان گفت تحریمهای اعمال شده علیه ایران در حوزة نفت و انرژی شامل فروش، اجاره، تأمین کالا و خدمات، تکنولوژی و اطلاعات یا هرگونه حمایت مستقیم و قابلتوجه به ایران یا دولت ایران، سرمایهگذاری به منظور ارتقای توانمندیهای ایران در توسعه منابع نفت، تحریم برخی اشخاص، ممنوعیت ظهر نویسی، تضمین یا بیمه در قراردادهاست».
(Rivlin, 2006: 103) تحریمهای اعمالی علیه ایران چه از طرف شورای امنیت و چه از طرف اتحادیه اروپا و کشورهایی دیگر مثل آمریکا، دارای چنین وصفی هستند و بخشهایی را که نقش مهمی در اقتصاد ایران و پیشبرد برنامه هستهای دارند هدف گرفتهاند ازجمله بخش انرژی که تحریمها در این زمینه، علاوه بر محدود کردن ایران در استفاده مناسب از منابع انرژی، اثراتی را بر اقتصاد و کاهش سطح توسعه کشور گذاشته است.
این امری مسلم است که در پی تحریمهای مختلف اقتصادی، کاهش سطح توسعه پایدار و آسیب به محیط زیست، در اثر مشکلات ناشی از تحریم و توجه کمتر کشور هدف به محیط زیست و نیز عدم دسترسی به تکنولوژیهای سبز و کمک کشورهای توسعهیافته، ازجمله مسائلی است که کشور تحریم شونده با آن مواجه میشود.