چکیده:
این نگارش، پس از معرفی کوتاه آموزة قانون طبیعی و ویژگیهای آن در غرب، به حمایت محتوای این آموزة عقلی از آزادی میپردازد. در راستای این هدف، پس از تکیه بر مراتب سهگانه نفس و رصد کردن امکانات طبیعی آن، در این مقاله به تبیین فلسفی موهبت آزادی و ذکر محدودیتهای آن از گذرگاه نظریة بدیع قانون طبیعی در اسلام پرداخته شده است.
حاصل این طرح فلسفی نو دربارة آزادی آن است که حقیقت موهبت آزادی اولا ترکیبی از دو جنبة اثباتی و سلبی است و ثانیا برهان عقلی قانون طبیعی در دین اسلام مرزهای آزادی را روشن میسازد. نتیجة این حکم عقلی ارزشمندی و مقدس بودن همة آزادیهای دینی است که با متد عقل و شرع شناسایی میشوند. به تعبیر دیگر، در این نگارش، با دلیل عقلی اثبات میشود که دین اسلام (عقل و شرع) محدودکننده و قداستبخش آزادیهای بشر در همة جنبههای فردی و اجتماعی زندگی است. با رعایت موازین دینی اسلام، آزادی موهبتی میشود که همه آدمیان را به سعادت جاودانه هدایت میکند. درمقابل، آزادیهای مخالف دین اسلام ضد تکامل بشر، ضد ارزش و درنتیجه نامقدساند و
انسانها را شقاوتمند میگردانند.
خلاصه ماشینی:
"اگر بخواهیم محتوای قانون طبیعی را در اسلام-یعنی محتوای فرمانهای عقل عملی دربارة رفتار آدمی را از نگاه فلسفة اسلامی-تبیین کنیم، ناگزیریم همة نیازهای طبیعی بشر را در مسیر رسیدن به مقام انسان کامل که غایةالقصوی و مطلوب فطری همة انسانها است بررسی کنیم.
پرسش بسیار مهم که این نگارش برای پاسخگفتن به آن تدوین شده آن است: انسان تا چه اندازه در انجام دادن افعال خود که همگی ریشه در امکانات طبیعی مراتب سهگانه نفس دارد آزاد است؟ به تعبیر دیگر، پس از آنکه دانستیم انسان در بیشتر افعال خود آزاد است، میخواهیم بدانیم مرز آزادیهای انسان کجاست؟ آزادیهای بشر به چه وسیله محدود میشوند؟ در پاسخ به این پرسش، نگارنده در نظر دارد با استمداد از آموزة بدیع قانون طبیعی در اسلام محدودیتهای آزادی را بیان کند.
با توجه به اینکه، از یک سو، کمالجویی و تلاش برای سعادتمندی یکی از ویژگیهای فطری بشر است و، از سوی دیگر، مقام انسان کامل نقطة اوج تکامل و دربردارندة سعادت جاودانه است، عقل عملی پس از درک خوبی یا بدی امور مربوط به رفتار بشر از راه قوة شهویه یا قوة غضبیه اراده میکند تا ارگانها را برای جلب منفعت یا دفع ضرر در راستای رسیدن به سعادت ابدی به حرکت درآورد.
به تعبیر دیگر، این حکم عقل عملی در مرتبة نفس نباتی که «بشر برای حفظ نوع خود باید تولید مثل کند» حکمی مطلق نیست؛ انسان نباید از هر راه و به هر وسیلة ممکن تولید مثل کند، بلکه به استناد یکی از گزارههای قانون طبیعی در مرتبة نفس ناطقه باید از راهی برود که مخالف شرع مقدس نباشد."