چکیده:
مفضل بن عمر، از شخصیت های بزرگ شیعه در قرن دوم هجری است که روایات بسیاری از وی در منابع حدیثی امامیه وجود دارد. برخی وی را به جریان «مفوضه » نسبت داده و حتی او را بنیان گذار این جریان به شمار آورده اند. بررسی شخصیت مفضل و نیز صحت و سقم نسبت تفویض به وی ، علاوه بر آن که گوشه ای از تاریخ مدرسة کلامی کوفه را آشکار می کند، دریچه ای برای شناخت جریان متهم به غلو در فضای کوفة قرن دوم به روی ما می گشاید. تحلیل داده های تاریخی موجود دربارة مفضل و هم چنین تاریخ شکل گیری جریان تفویض نشان می دهد، به هیچ وجه نمی توان وی را از بنیان گذاران و منتسبان به این جریان به حساب آورد؛ به عبارت دقیق تر، اطلاعات موجود دربارة مفضل ، هیچ گونه تفکر تفویضی را برای وی اثبات نمی کند.
خلاصه ماشینی:
"بررسی دقت در عبارت ابن غضائری نشان می دهد، وی به سبب روایاتی که اهل غلو از مفضل نقل کرده اند، چنین نسبت هایی به او داده است ، ولی خود او اعتراف کرده که این روایات را غالیان به مفضل بسته اند و انتساب آن ها به وی ثابت نیست ؛ افزون بر این ، استناد به سخن ابن غضائری نمی تواند اندیشه ای غالیانه یا تفویضی را برای مفضل ثابت کند، زیرا در انتساب این کتاب به ابن غضائری تردید است ، و در فرض مجهول بودن مؤلف کتاب ، نمی توان به آن استناد کرد (خوئی ، ١٤٠٣ق ، ١٨: ٣٠٣).
بررسی هرچند این روایات ، فضایل ویژه ای را برای معصومان ع ثابت می کنند، مفهوم تفویض باطل بر آن ها صادق نیست ، زیرا همان گونه که در جای خود گفته شده ، مفهوم تفویض باطل جایی است که تفویض در خلق ، رزق ، تربیت ، احیا، اماته و امر دین بدون وحی و الهام باشد (مجلسی ، ١٤٠٣ق ، ٢٥: ٣٤٧)، و در غیر موارد مذکور، اطلاق فضایل خاص برای معصومان ع ، مستلزم تفکر تفویض نیست ؛ ثانیا، در برخی از این روایات هرچند مضمونی غالیانه نقل شده ، ولی به صورت سؤال از امام ع است که نشان می دهد مفضل ، صاحب آن عقیده نبوده و در مقام رفع شبهه از حضرت سؤال کرده است (کلینی ، ١٤٠٧ق ، ٨: ٢٣١)."