چکیده:
گلفشان یک پدیده طبیعی و دیدنی است که در بسیاری از نقاط دنیا، بهویژه کمربند آلپ- هیمالیا، دیده میشود. معمولا گلفشانها حاصل فشارهای تکتونیکی یا فعالیتهای بعد از آتشفشاناند که طی آن گازهای هیدروکربوری درون زمین به همراه آب و خاک رس عارضههای گنبدی شکل یا حوضچهای را پدید میآورند. گلفشانها در ایران بیشتر در جلگههای ساحلی دریای خزر و دریای عمان دیده میشوند و معروفترین آنها شامل دودر، پیرگل، عین، بولوبولو و سینا در حوضه دریای عمان و اینچه، قارنیارق و نفتلیچه در حوضه دریای خزر است. گلفشانها از جنبههای مختلفی از جمله گردشگری، گلدرمانی، بررسیهای زمینساختی، تامین عناصر کمیاب بدن و گل کوزهگری مورد توجه قرار دارند. جذب گردشگر یکی از مهمترین و پردرآمدترین جاذبههای گلفشانها در دنیا به حساب میآید و در ایران با سرمایهگذاری و مدیریت صحیح میتوان از این پتانسیل طبیعی بهترین استفاده را کرد.
خلاصه ماشینی:
"گلفشان نفتلیچه این گلفشان در فاصله شانزده کیلومتری شمال گمیشان در میان دشت بهصورت تپه برجسته مخروطی شکل و مدوری دیده میشود که دستکم در حدود چهار تا پنج متر از زمینهای اطراف بلندتر است.
به این ترتیب، قطر میانگین مخروط در حدود ۱۵۰ متر برآورد میشود که در حاشیه آن آب شور تجمع یافته و در برخی نقاط آثاری از وجود مواد نفتی مشاهده شده است (واژه نفت در نام این گلفشان نیز به این نکته اشاره دارد).
گلفشان بولوبولو این گلفشان در روستای تنگ یا در ۹۵ کیلومتری غرب بندر کنارک و در دشت کهیر، نرسیده به روستای تنگ در زمینی مسطح واقع شده است و سه تپه کوچک دارد که یکی از آنها شبیه آتشفشان و در حال حاضر فعال است (عکس۹) و بقیه آنها نیز از چند سال پیش بهصورت غیرفعال درآمدهاند.
اهمیت برخی از این گلفشانها به قدری زیاد است که مطالعه پارهای از آنها مثل گلفشانهای بخش مرکزی دریای سیاه، در برنامه مطالعاتی سازمان یونسکو قرار گرفته است (Tourellot, ۲۰۰۴).
نظر به اینکه اکوتوریسم و ژئوتوریسم و دیدن مناظر طبیعی و زمینشناسی بخشی از برنامه سفر اکثر گردشگران جهان است و حتی میتواند حداقل یک روز برنامه دیدار روزانه آنها را پر کند، این گلفشانها از ارزش اقتصادی و گردشگری بسیار خوبی برخوردارند و در صورت ایجاد زمینههای رفاهی، اقامتی و تبلیغات بههنگام و صحیح میتوانند در جذب گردشگر مؤثر باشند.
حدود شصت تا هفتاد درصد گلفشانهای دنیا در حوضه دریای خزر قرار دارند و بیشتر در جلگههای ساحلی دریای خزر و عمان دیده میشوند که معروفترین آنها در ایران شامل اینچه، قارنیارق، دودر و گمیشان در حوضه خزر و گتان، سینا، پیرگل، عین، سند و بولوبولو در حوضه عمان است."