چکیده:
مهمترین هدف این نوشته ، بیان اهمیت و نقش خیال در تربیت انسان با توجه به دیدگاه های آیت الله جوادی آملی است . تحلیل توصیفی و استنتاج ، روش این اثر بوده است . حیات انسان دو قلمروی اصلی دارد: قلمروی اول ، حیات حقیقی (فطرت و عقل ) اوست . در این قلمرو خطا و انحراف راه ندارد. انسانی که حیاتش قرین فطرت و عقل باشد، سعادتمند خواهد بود. قلمروی دوم ، حیات طبیعی انسان است که عرصه امیال و آرزوها و عرصه اراده و حرکت انسان در مسیر سعادت یا شقاوت است . دستگاه ادراکی و تحریکی انسان ، نقش آفرینان اصلی این قلمرو هستند. قوای ادراکی و تحریکی، دستمایه و سرمایه انسان برای انتخابهایی است که در نهایت هویت و سعادت یا شقاوت او را رقم می زند. خیال ، نقشی مهم در هدایت یا انحراف قوای ادراکی و تحریکی افراد دارد و لذا چهره ای الهی و چهره ای غیر الهی دارد؛ در صورتی که تحت تدبیر و حکومت عقل ، فعالیت کند، الهی و معد تربیت انسان خواهد بود و در صورتی که از عقل تمکین نکند، غیر الهی و مزاحم تربیت نوع بشر خواهد بود. تربیت خیال ، زمینه ساز سعادت انسان است . مهمترین راه های تربیت خیال ، تعدیل ، تهذیب و تطهیر خیال ، ریاضت عقلی ، تقوای علمی، و کاهش پراکندگی های درونی است .
خلاصه ماشینی:
"" این دو قلمرو در شئون ادراکی و تحریکی انسان، نیازمند حفاظت و هشدار است ؛ چون اگر هدایتی در کار نباشد و این دو بخش به صورت مناطق حفاظت شده درنیاید، هزینه حیات حقیقی انسان تأمین نخواهد شد و در نتیجه ، آنچه با برکاتش میتواند فرد و نسل آدمی را حفاظت کند و نیل به خلافت الهی را میسر سازد، سیل ویرانگری میشود که نه تنها حیات حقیقی و معنوی بلکه زندگی حیوانی و نباتی انسان را نیز به نابودی میکشد" (جوادی آملی ، ١٣٨٢: ١٢٢).
"عقل ، نیروی راهنما و راهبر اندیشه و انگیزه است و وظیفه اصلی او هماهنگ ساختن این دو (اندیشه و انگیزه ) است ؛ بدین منظور، نخست عقل نظری ، اندیشه را از وسوسه های حس ، وهم و خیال میرهاند و با تعدیل این امور از آنها بهره میبرد و از افراط و تفریط میپرهیزد؛ پس از پیراستن اندیشه ، عقل عملی ، زانوی شهوت و غضب را عقال میکند تا انسان از این مرکبهای راهوار و تعدیل شده نیز بدرستی بهره گیرد؛ از آن پس ، انسان خردمندانه تصمیم میگیرد و بجا عمل میکند" (جوادی آملی ، ١٣٩١ج : ١٢٠) تمکین خیال از فرمانهای عقل ، منشأ خیر و برکت برای نفوس انسانی و سوق دهنده نوع بشر بسوی نور و قرب الهی است ."