چکیده:
در تاریخ آفرینش آثار ادبی فارسی ، نـوع ادبـی حماسـه مـوقعیتی محـوری دارد. برزونامه و هماینامه ، دو اثر از آثار موجود در جریان حماسه سرایی فارسی اند کـه به دلیل قرار گرفتن در سـیر جریـان یادشـده و بازتـاب روح حماسـی حـاکم بـر جامعة ایرانی و بازشناسی هویت ملی ایرانیان در برهه های تاریخی قرون ششم تـا هشتم هجری شایسته توجه اند. این پژوهش بـه شـیوهای توصـیفی - تحلیلـی در تلاش است ضمن واکاوی ارزشهای این دو اثر از منظر حماسه سرایی ، به مقایسه و تحلیل عناصر حماسـی موجـود در آنهـا بپـردازد و میـزان تطبیـق آن دو را بـا مختصات حماسی آشکار سازد. بنا بر نتایج این پژوهش ، خلق آثار یادشده را بایـد متاثر از فضای رقابتی ادبیات کلاسیک فارسی دانست و نوآوری سرایندة برزونامه در غیر منتظره و خلافآمد نشان دادن پایان داستان و همچنین نوآوری سرایندة هماینامه در موضوع، نشان از قرار گرفتن در چنین فضای رقابتی است . بـه ویـژه هماینامه که مختصات حماسی آن متناظر با دگرگونی های فکری و ادبی سـبک عراقی ، به دلیل تلفیق با مضامین عاشقانه و غنایی به غث و سمین گرفتـار شـده
The literary genre of epic has a pivotal role in the history of creating literary Persian works. Burzo-name and Homay-name are two available works from Persian epic composing current that are considerably important due to their being within the above current and their representation of dominant epic spirit on Iranian society and recognition of national Iranian identity in historical periods of 6th to 8th centuries Hegira. The study method is descriptive-analytic and attempts to investigate the values of these two works from the perspective of epic-composing، and compares and analyzes the available epic components within them and shows their adaptation with epic features. Based on the results of this study، one can consider the creation of abovementioned works as affected by the competitive atmosphere of Persian Classic Literature and innovation of Burzoname composer in “Unexpected” and “Incompatible” shows the end of story and also innovation of Homay-name composer in “subject” shows being in such a competitive environment. Particularly، Homayname whose epic feature is correspondent with intellectual and literary changes of Araqi Style is involved with eloquent and non-eloquent speech due to compilation with lyric and romantic themes. Therefore، in comparative valuation، the Burzo-name epopee could have shown its epic features in longitudinal and latitudinal axes of the work in comparison with Homay-name due to reasons like following tradition of national epic-composing whose heroes are selected from Rostam family، honor in race and family and national originality، and local problems and sometimes national approach toward heroic actions of the story and contrasting with foreign forces and it could have closed them toward the epic power and dominance of Firdausi.
خلاصه ماشینی:
بنابراین در ارزشگذاری مقایسه ای، منظومة برزونامه در مقابل همـاینامـه به دلایلی چون تبعیت از سنت حماسه سرایی ملـی کـه قهرمانـان اصـلی اش را از خاندان رستم برمی گزیند، افتخار به نژاد و اصالت خانوادگی و ملی ، دغدغـه هـای بومی و گاه رویکرد ملی گرایانه در کنش های قهرمانان داستان و تقابل با نیروهـای بیگانه ، توانسته است خصایص حماسی خود را بـا شـدت و ضـعف در محورهـای عرضی و طولی اثر نمودار سـازد و در بخـش هـایی بـه قـدرت و اقتـدار حماسـی فردوسی نزدیک کند.
هر چند هگـل در مقـام مقایسـه حتـی شـاهنامة فردوسـی را بـه دلیـل نـاهمگونی محتوایی اثر با موضوعات زمانة فردوسی ، از «ایلیاد و ادیسه » هومر فروتر مـی دانـد (همـان: ٣٢)، باید تصریح کرد که شاهنامه مطابق ضرورت زمانه خلق شـده اسـت ؛ ضـرورتی کـه ناظر به احساس استیلای بیگانگان و تلاش برای تغییر ماهیت ایرانیان از سـوی اعـراب و خطر اضمحلال زبان فارسی - که حافظ تمدن و هویت تاریخی و ملی است - ایجاد شده بود.
در نسخة کمبریج که در ظهر برگ اول، نام اصلی سرایندة ایـن اثـر را شمس الدین محمد کوسج می داند، با وجود اینکه دربارة زندگی نامه او سـخنی بـه میـان نیامده است و می توان این نام را دخل و تصـرف فـردی کوسـج نـام یـا نسـخ نـویس آن منظومه دانست ، از طرز سخن کتاب و ویژگی های زبانی و سبکی می توان زمـان سـرایش اثر را حدود قرن هشتم هجری دانست (کوسج ، مقدمة برزونامه ، ١٣٨٧: ٣١-٣٢).