چکیده:
تفسیر موضوعی نسبت به تفسیر ترتیبی روش نوپا و نوظهوری است که در پی کشف نظریه قرآن درباره یک موضوع یا مساله است . این مقاله به تبیین ماهیت این روش تفسیری پرداخته و به مفهوم ، مبانی و تفاوت آن با تفسیر ترتیبی و نیز میزان وابستگی آن به تفسیر ترتیبی اشاره شده است . تاریخ دریافت : ٩١.٧.٢٧ تاریخ تصویب : ٩٢.٢.١٥ Ali.yasaghi@yahoo.com از این رو ابتدا واژگان «تفسیر» و «موضوعی» بررسی و سپس تعریف های متعدد تفسیر موضوعی تببین گشته است . در ادامه بر تعریف خاص شهید صدر از تفسیر موضوعی تاکید رفته و با تکیه بر دیدگاه وی به مبانی تفسیر موضوعی و تفاوت آن با تفسیر ترتیبی اشاره شده است . نگارنده در پایان به این جمع بندی رسیده که تفسیر موضوعی اگرچه در هدف ، نقش مفسر، روش و شروع با تفسیر ترتیبی متفاوت است ؛ اما در مساله یابی و کشف مدلول مجموع آیات وامدار تفسیر ترتیبی است و هرگز خود را از آن بینیاز نمیبیند.
خلاصه ماشینی:
"در این تعریف به نکته مهمی اشاره شده است و آن این که مفسر موضوعی افزون بر جمع آوری آیات در باب مسأله یا موضوعی مشخص به فضای نزول آیات و شرایط و موقعیت تاریخی آن ها نیز توجه کند؛ زیرا تاریخی نگری مقوله ای است که مفسر با عنایت به آن میتواند فهم درستی از آیات در بستر تاریخی آنها به دست آورد آن گاه با نگاهی مجموعی به کشف نظریه قرآن بپردازد.
بدیهی است شهید صدر نیز همانند سایر مفسران موضوعی به این مبنای مهم در تفسیر موضوعی معتقد باشد و با برداشتن گامی فراتر از مفسران ترتیبی با یک نگرش فراگیر برای کشف و استخراج نظریه قرآنی مجموعه آیات قرآن را به صورت نظام واره ، متسق و یکدست ببیند و با اعتماد بر این مبنا به سراغ آیات پراکنده قرآن برود و در پس این پراکندگی ظاهری اجزا، آن کل واحد را که بر این اجزا نظم بخشیده مشاهده کند؛ از این رو شهید صدر در عین توجه به جغرافیای آیات و پذیرش تفسیر ترتیبی، بر این عقیده است که آیات در بستر جغرافیایی خود همه حقیقت و اسرار درون خود را آشکار نمیکنند، بلکه در هم نشینی با آیات دیگر قفل سکوت را میشکنند و راز گشایی میکنند و تفسیری نو از خود بروز میدهند و اضلاع و ابعاد دیگر خود را آشکار میسازند.
در عین تفاوت های آشکاری که میان این دو روش وجود دارد باید اذعان داشت که تفسیر موضوعی همواره وام دار تفسیر ترتیبی و نیازمند به آن است زیرا فهم درست آیات موجب میشود که مفسر در اکتشاف نظریه قرآنی توفیق یابد و با به دست آوردن مدالیل هر یک از آیات مربوط ، نظر نهایی قرآن حاصل آید."