چکیده:
خلیج فارس همواره در تاریخ به عنوان یک آبراه مهم و استراتژیک و منطقه جغرافیایی ژئوپولیتیک ، مطرح بوده است . همین ویژگیها باعث شده تا این آبراه مهم ، مورد تجاوز و حمله گروه هـای مختلفـی از بیـرون قرار بگیرد. در دوران زندیه و به خصوص دورة کریم خان زند نیز کشورهای مختلف اروپائی که از مدت هـا پیش وارد خلیج فارس شده بودند، اهداف استعماری خود را در این منطقه مهم دنبال میکردند. هلندی هـا در سال ١١٦٨ هـ . ق . ١٧٥٤م وارد جزیره خارک شدند. نمایندگان کمپـانی هنـد شـرقی هلنـد(واک)، در طول مدت حضورشان در این جزیره به ایجاد روابط اقتصادی و سیاسی با کریم خان زند پرداختند، ضـمن آنکه در این مدت با گروه های مختلفی چون انگلیسیها، آل زعاب در بندر ریگ و گروه های قبیله ای دیگر درگیر مسائل مختلف شدند. سرانجام در درگیری که با میرمهنای بنـدر ریگـی بـر سـر خـراج سـال هـای حضورشان در جزیرة خارک داشتند شکسـت خوردنـد و در نخسـتین روز از سـال ١٧٦٦م بعـد از فعالیـت تجاری ١٤٠ ساله در خلیج فارس برای همیشه از این آبراه مهم اخراج شدند.
خلاصه ماشینی:
"پس از ظهور نادر شاه افشار در صحنه ی قدرت و بیرون رانـدن افغـان هـا و ایجـاد یـک حکومـت قدرتمنـد مرکزی، مقامات واک با امیدواری بیشتری به این موضوع توجه کردند و امیدوار بودند که بار دیگر با توجهات نادرشاه به احیای تجارت و بازرگانی خود بپردازند(فلور، ١٣٦٨: ١٥)؛ اما نادرشـاه افشـار هـر چند اقدام به تمدید امتیازات آنها کرد برخلاف تصور هلندیها وی تفاوت زیـادی بـین هلنـدیهـا و انگلیسی ها قائل نبود و امتیازات یکسانی برای هر دو طرف اروپائی در نظر گرفت .
کریم خان پس از دریافت نامه ی گله آمیز هوتینگ ضمن اعزام نیروی بیشتر به طرف بندر ریگ ، به هوتینگ نوشت «من این ننگ را که به هلندیان وارد شده بود تلافی کرده و همه ی زیان هایی را که دیده اند جبران خواهم کرد و به همین منظور نماینده ی ویـژه ی خـود قائـد حیـدر را نـزد شـما مـی فرستم »(فلور، ١٣٧١الف : ١٣٥)؛ اما وقتی کریم خان سپاه چهار هزار نفری خود را براساس قولی کـه به هوتینگ داده بود، به سرداری امیرگونه خان افشار فرستاد، آنان به سرزمین های میرمهنـا تاختنـد، ولی چون عاجز از تعقیب میرمهنا در اعماق دریا بودند بازگشتند.
در مورد روابط اقتصادی بین کریم خان زند و کمپانی هند شرقی هلند (واک) پژوهش پیش رو به این دیدگاه رسیده است که این روابط آنچنان که باید و شاید مثمر ثمر نبود و نتیجه ی قابل توجه و تعیین کننده ای برای هر دو طرف نداشت ؛ زیرا در این روابط بیش از آنکه حاکم ایران نقش داشته باشد، این رؤسای قبایل و گروه های بنادر و سواحل خلیج فارس بودند که نقش اصلی را بـازی مـیکردنـد."