چکیده:
پیش از ظهور اسلام عربستان یکی از شاهراه های جهـانی تجـارت بـود؛ زیـرا هنـد و ایـران را بـه مصـر، فلسطین و اروپا متصل مینمود. مکه و مدینه که در مسیر تجاری مهم شام به یمن و بالعکس قرار داشتند دارای تجارت داخلی و خارجی بودند؛ اما تجار مکه با برقراری روابط تجاری با مناطق خارج از شـبه جزیـره عربستان و همچنین بستن عهدنامه هایی با قبایل عرب در مسـیر کـاروان هـای تجـاری، امنیـت را بـرای تجارت خود فراهم نمودند. از طرفی برخی از کالاهای تجاری را در انحصار خود درآوردند. علاوه بر این به علت جایگاه کعبه و قرار داشتن تعداد زیادی بت در آن که عمـرو بـن لحـی بـانی گـردآوری آنهـا بـود و همچنین برخورداری از مزایای حرم هر ساله بازارهایی به دلیل امنیت حاصل از حرم در اطراف مکه برگزار میگردید که نتیجه آن سرازیر شدن سرمایه ی مناطق دور و نزدیک به مکه بود. اما مدینه نـه تنهـا دارای تجارت عمده و سران سرشناسی در تجارت مانند هاشم ، مطلب ، نوفـل و عبدشـمس نبـود بلکـه بـه رغـم کشاورزی در زمین های مرغوب ، محصولات حاصل از آن فقط در چارچوب شـبه جزیـره مـورد داد و سـتد قرار میگرفت و از سودهای کلان تجارت خارجی برخوردار نبود. با توجه به ماهیت و اهمیت موضوع ، این پژوهش در صدد است با روش توصیفی- تحلیلی و شیوه ی مطالعات کتابخانه ای به زمینه های اقتصادی و منابع درآمد ساکنان مکه و مدینه پیش از ظهور اسلام بپردازد.
خلاصه ماشینی:
"بـا توجـه بـه عنـوان مقاله محدوده ی زمانی بحث ما حجاز پیش از ظهور اسلام است از آنجـایی کـه بایـد بـه زمینـه هـا و مقـدمات شکل گیری اقتصاد در این محدوده توجه داشت ، لذا نمیتوان زمان دقیق بـرای آن در نظـر گرفـت ؛ امـا از نظـر مکانی موضوع مکه و مدینه در شبه جزیره عربستان است ؛ به طوری که تـأثیر شـرایط اقلیمـی عربسـتان را بـر وضعیت اقتصادی این دو شهر به صورت مقایسه ای مورد بررسی قرار میدهیم .
همان طور که اشاره گردید زمین هـای مرغـوب مدینـه در اختیار یهودیان آن جا قرار داشت به طوری که قبیله ی بنیقریظه که در شمال شرقی مدینه زندگی میکردنـد از بهترین مناطق کشاورزی سال های پی درپی برخوردار بود(نجفی، بیتا: ١٣٦٤) و از طرفی صنایع مهمی ماننـد: آهنگری، زرگری، نجاری و به خصوص ساخت شمشیر را به علت آشنایی با این فنون بر عهده داشـتند، قبیلـه ی یهودی بنی قینقاع که اهل زراعت و کشاورزی نبودنـد بـه زرگـری و بازرگـانی اشـتغال داشـتند(جعفری، ١٣٨٤: .
قـریش بـا ایجـاد قراردادهـای چهارگانه خارجی و پیمان های حمایتی با سران قبایل میان راه های تجـاری کـه بـه علـت ایجـاد امنیـت منعقـد گردانید به اوج اقتدار خود در امر تجارت نائل آمد از این گذشته به خاطر وحدتی که میان تیره ها مختلف قبیلـه ی قریش وجود داشت و جایگاه کعبه در مکه که حدود ٣٦٠ بت را در درون خود جـای داده بـود هـر سـاله اعـراب زیادی برای زیارت خانه ی خدا و بت مورد علاقه رهسپار مکه میگردیدند سفر اعراب که سالی دو بار بـه طـرف مکه صورت میگرفت به علت امنیت حاصل از حرم سرمایه ی خود را برای دادوستد در بازارهای مکـه و اطـراف آن علیالخصوص بازار عکاظ با خود همراه مینمودند."