چکیده:
شورای نگهبان از جمله نهادهایی است که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با
اختیارات و وظایف مهمی پیش بینی شده است. مهمترین وظایف این شورا بررسی مصوبات مجلس
از حیث عدم مغایرت با شرع و قانون اساسی، تفسیر قانون اساسی و نظارت بر انتخابات و
همه پرسیها است. قبل از انقلاب نیز مشابه چنین نهادی درمتمم قانون اساسی مشروطه
پیشبینی شده بود.
در کشور فرانسه نیز شورایی با نام شورای قانون اساسی، وظایف و اختیاراتی دارد که
بعضا با وظایف و اختیارات شورای نگهبان مشترک و بعضا متفاوت است . مهمترین وظایف
و اختیارات مشترک این دو شورا نظارت بر مصوبات قوه مقننه و نظارت بر انتخابات ریاست
جمهوری است.
با مطالعه تطبیقی این دو نهاد، میتوان دریافت که شورای نگهبان از یک سو نسخه کپی
شده مشابه فرانسوی خود نیست؛ زیرا پیشینه وسابقه شورای نگهبان به دوران مشروطه
(پنجاه سال قبل از تصویب قانون اساسی جمهوری پنجم فرانسه) باز میگردد. از سوی
دیگر، شورای نگهبان را نمیتوان نهادی مخالف آزادی و به نوعی دارای حق وتو دانست .
زیرا چنین نهادی مختص کشور ما نیست و مشابه آن در بسیاری از کشورها از جمله کشوری
که مدعی آزادی و مهد دموکراسی است (فرانسه) وجود دارد.در این مقاله به جنبههای
مختلف و ابعاد گوناگون آن پرداخته شده است.
خلاصه ماشینی:
"4ـ پاسداری از اصول قانون اساسی از نظر مغایرت نداشتن مصوبات مجلس شورای اسلامی با آن(6) 5 ـ تأیید صلاحیت کاندیداهای ریاست جمهوری از حیث واجد بودن شرائط قانونی(7) 6 ـ تفسیر قانون اساسی(8) 7ـ نظارت بر انتخابات ریاست جمهوری(9) 8 ـ نظارت بر اجرای همهپرسی(10) 9ـ نظارت بر انتخابات مجلس شورای اسلامی(11) 10ـ حضور الزامی در مجلس شورای اسلامی، هنگام مذاکرات و تصمیمگیری نسبت به لوایح و طرحهای فوری(12) 11ـ حضور الزامی در جلسات غیرعلنی مجلس برای اعتبار یافتن مصوبات احتمالا سری مجلس(13) 12ـ حضور الزامی در مجلس شورای اسلامی ، هنگام ادای سوگند ریاست جمهوری(14) 13ـ اظهارنظر نسبت به مصوبات موقتی و آزمایشی کمیسیونهای مجلس(15) 14ـ لزوم تأیید شورای نگهبان در توقف انتخابات در زمان جنگ و اشغال نظامی در تمامی کشور یا نقاط اشغال شده برای مدت معینی و در نتیجه رأی به ادامه کار مجلس شورای اسلامی پس از پایان مدت(16) 15ـ شرکت در تشکیل شورای موقت رهبری(17) 16ـ نظارت بر انتخابات مجلس خبرگان رهبری و احراز صلاحیت کاندیداهای این مجلس از لحاظ دارا بودن شرایط(18) 17ـ تشخیص عدممغایرت مصوبات دائمی کمیسیونهای داخلی مجلس درمورد اساسنامه سازمانها، شرکتها، مؤسسات دولتی یا وابسته به دولت(19) 18ـ تشخیص عدممغایرت مصوبات دولت درخصوص اساسنامه درموردی که اجازه تصویب به دولت داده شده است(20) 19ـ عضویت در شورای بازنگری قانون اساسی درصورت تشکیل این شورا(21) 20ـ شرکت در مجمع تشخیص مصلحت نظام(22) وظایف اصلی و مهم شورای نگهبان را می توان در سه مورد خلاصه کرد: الف) بررسی مصوبات مجلس از نظر عدم مغایرت با شرع و قانون اساسی ب) تفسیر قانون اساسی ج) نظارت بر انتخاباتها و همهپرسیها که از بین این سه وظیفه نیز، وظیفه اول از بقیه موارد مهمتر و از نظر حجم, وسیعتر است جلسة رسیدگی شورای نگهبان و چگونگی رسیدگی مهمترین وظیفه شورای نگهبان، همانطور که گذشت، بررسی مصوبات مجلس از نظر عدممغایرت با شرع و قانون اساسی است."