چکیده:
مقاله پیش رو مروری بر سیر تحول مفهوم ارتباطات در ایران بر پایه آموزشهای جدید دانشگاهی دارد. مطالعات نخستین در این حوزه، بر دو واژه "وسایل ارتباط جمعی" و "رسانه" مبتنی است که واژه نخست، مورد تاکید مرحوم دکتر معتمدنژاد و واژه دوم، مورد تاکید روانشاد دکتر مجید تهرانیان بود. این تمایز در نامگذاری تنها از اختلاف بر سر دامنه سخت¬افزارها و فناوری¬های ارتباطی نشئت نمی¬گیرد، بلکه ناظر بر وجوه اجتماعی زبان ومعنا یافتن واژگان در این حوزه نیز هست؛ چنانکه بر واژه "رسانه" در این میان معانی جدیدی بار شد که پیش از این، در زبان فارسی به چشم نمیخورد. مقاله با مطالعه تاریخی و با روش اسنادی روند پیدایش و تحول این مفاهیم را از میان آثار و نوشته¬های معتمدنژاد و تهرانیان که هر دو نقش موسس در آموزش و پژوهش ارتباطات در ایران دارند، واکاویده و به اعتبار تاسیس دانشکده علوم ارتباطات و راه¬اندازی فصلنامه "مطالعات رسانه¬های نوین"، انتظار¬های جدید از دانش ارتباطات و رسانههای نوین را مطرح کرده¬ است. نویسنده در این مقاله بر اساس مطالعه¬ای تاریخی و تطبیقی نتیجه می¬گیرد که در "مطالعات رسانه¬های نوین باید هر دو وجه سخت¬افزاری و نرم¬افزاری تحولات جدید را در تمامیسطوح رسانه¬ای و ارتباطی مد نظر قرار داد.
This article is a review of the trajectory of the concept of communication through academic teachings in Iran. First studies in this field were based on the two terms of “mass communication means” and “media”. The first was accepted by late Dr. Mo'tamed-Nezhad and the latter was accepted by late Dr. Majid Tehranian. This difference in the choosing of the words did not come solely from a difference on the hardware and the communication technologies; it’s also related to social aspects of language and the way terms are filled with meanings. The word equivalent to “media” in Farsi was filled with meanings that didn’t exist in Farsi before. The study uses the related history and documents to explore the evolution of the concepts through the works of Mo'tamed-Nezhad and Tehranian who were both the founders of communication studies in Iran. Referring to the foundation of the Faculty of Communication Sciences and the launch of the quarterly journal of “New Media Studies”, I will discuss the new expectation from the science of communication and the new media. I will do a comparative historical work to argue that in the study of new media, both hardware and software evolutions in the field of media and communication should be considered.
خلاصه ماشینی:
معتمدنژاد در نخستین مقاله ای که در خرداد ماه ١٣٥٢ در نشریه تحقیقات روزنامه نگاری نوشته است وسایل ارتباطی را در چهار دسته متعارف “وسایل ارتباط توده ای”، “وسایل ارتباط جمعی”، “وسایل خبری “ و “فنون انتشار جمعی” قرار میدهد (معتمدنژاد، ١٣٥٢: ٣٠- ١٨) او منشأ اختلاف در این نام گذاری¬ها را چنین میداند: در نخستین سال های فعالیت رادیو در دوره بین دو جنگ جهانی و سپس با ایجاد و توسعه تلویزیون در اولین سال های بعد از جنگ جهانی دوم ، برای معرفی مجموع این وسایل جدید ارتباطی، همان اصطلاح قدیمی “مطبوعات “ که از سه قرن پیش برای روزنامه ها و مجلات استعمال میشود به ¬کار میرفت .
تهرانیان و مفهوم میان رشته ¬ای ارتباطات : رویکرد تهرانیان را در نام ¬گذاری مفاهیم ارتباطی باید در تفکیک نقش ¬های متمایز “رسانه ها” و “ارتباطات “ در پیشگفتار نخستین شماره ¬ پژوهشکده علوم ارتباطی و توسعه ایران که به ¬نام “ نامه پژوهشکده “ در بهار ١٣٥٦ منتشر شده است ، دامنه و دایره دانش ارتباطات را هم در وجه سخت افزاری و هم در وجه نرم افزاری این چنین روشن کرده است : “ارتباطات ، یکی از علوم میان رشته ای جدید ا-ست که در سال های پس از جنگ جهانی دوم به چندین دلیل متفاوت ولی به ¬هم پیوسته ، گسترش سریعی یافته است .