چکیده:
جوامع مختلف انسانی بسته به شرایط مکانی ـ زمانی و مقتضیات اجتماعی و جنسیتی، روشها و تجربههایی متفاوت در دینورزی داشتهاند؛ روشهایی که کارکردشان، تأمین بخشی از نیازهای فرهنگی ـ اجتماعی این جوامع است. دادههای حاصل از این پژوهش انسانشناختی بر روی زنان پیرو دو طریقت قادریه و نقشبندیه ساکن شهر سقز از توابع استان کردستان نشان میدهد که آنان توانستهاند به مدد یک ”مسلک دینی“، هم نیازهای روانی مرتبط با مفاهیم ماوراءلطبیعهشان را تأمین کنند و هم آزادیهای اجتماعی بالنسبه بیشتری در مقایسه با دیگر زنان در همان جامعه برای خود ایجاد کنند. آنان همچنین با ایجاد برخی تغییرات در شیوه اجرای مناسک، قواعد و مراسم صوفیانه، سبکی زنانه از این شیوههای دینورزی ایجاد کردهاند. محقق بیش از 18 ماه، به تناوب در مراسم و مناسک این گروه از زنان حضور داشته و از فنون پژوهش انسانشناسی شامل مشاهده، مشاهده مشارکتی و مصاحبه عمقی برای جمعآوری دادههای مورد نظر استفاده کرده است.
خلاصه ماشینی:
"خلیفه رحیمه ، خلیفه خانقاه تکیه حاج شیخ مصطفی نقشبندیه در این باره میگوید: "خیلی از شیوخ طریقت نقشبندیه ، استفاده از دف و طبل را حرام میدانند، اما از زمان پدرم یعنی حدود ٣٠ سال قبل ، به تدریج استفاده از ابزار موسیقی در میان زنان پیرو نقشبندیه در سقز مرسوم شده است ".
بعد از مرگ دخترم بسیار غمگین بودم ولی از وقتی که به این جای مقدس و متبرک رفت وآمد میکنم بسیار بهتر شده ام " عکس ٢: یکی از دراویش در حال مدد گرفتن از پرچم (بیاخ 1 )، تکیه کاک احمد بابا شیخ زاده ، سقز منبع : بیان علایی حسینی، ١٣٨٩ کارکرد اجتماعی دین ورزی صوفیانه زنان مراسم این دو طریقت فرصتی برای زنان ایجاد میکند تا از اخبار و احوال یکدیگر مطلع شوند.
عکس ٣: زنان در حال گفتگوهای دوستانه در حاشیه مراسم ، خانقاه شیخ محمد بهاءالدین نقشبندی منبع : مریم بیان علایی حسینی، بهار ١٣٩٠ رعنا، ٥٧ ساله ، خلیفه تکیه کسنزانی یکی از شاخه های فرقه قادریه است که در حد ابتدایی سواد دارد.
از جمله جنبه های اختصاصی گروه زنان پیرو طریقت در مقایسه با مردان میتوان به موارد زیر اشاره کرد: ١) با وجود آنکه در طریقت نقشبندیه ، استفاده از ابزار موسیقی نظیر دف و طبل نهی شده است ، اما این ابزارها در تمام خانقاه های زنان نقشبندی شهر سقز و در مراسم مورد استفاده قرار میگیرند."