چکیده:
روش شناسی علم کلام ، بررسی راه هایی است که ما را در علم کلام به استنباط عقاید و دفاع از آن می رساند. متکلم در مقام استنباط ، به معرفت صحیحی از آموزه های دین می رسد و در مقام دفاع ، آن معرفت را تبیین ، تنظیم و اثبات می کند و به رد شبهات و عقاید معارض می پردازد. در این نوشتار از میان پنج مرحلة مقام دفاع ، با مروری بر آثار کلامی متعدد شیخ حر، روش های مورد استفادة وی را در دو مرحلة اخیر بررسیده ایم . شیخ حر در مقام رد شبهات و مکاتب معارض از روش هایی همچون : رد صورت و مادة استدلال ، بیان تضاد در دیدگاه شبهه گر، رد مبانی یا لوازم دیدگاه خصم ، ذکر مثال و حکایت ، تبیین مفردات ، تنبیه بر استثنای موجود یا قرائن حالی ، ارجاع به بدیهیات ، طرح سوال و مطالبة دلیل از خصم بهره برده است .
خلاصه ماشینی:
"این جستار در صدد پاسخ به این سؤال است که روش های کلامی شیخ حر عاملی در مقام دفاع ، در دو مرحلة رد شبهات اعتقادی و رد مکاتب معارض چیست ؟ بدان امید که این تحقیق ، گامی عملی در جهت تقویت توان دفاع از معارف اعتقادی و آموزه های دین را برای علاقه مندان عرصه و میدان کلام فراهم آورد و نقاط ضعف در این حوزه را گوشزد کند.
وی در ادامه می نویسد: بر فرض صحت کشف و علم و دانش و کراماتی که صاحبان کشف مدعی آنند، لازم می آید که بر بسیاری از معجزات پیامبران و ـــــــــــ فصلنـامــه ائمه ع خط بطلان کشیده شود و نه تنها در زمینة آوردن معجزات ، امکان برابری و مساوات ـــــــــــ علمی پژوهشی آنان با پیامبران و ائمه ع وجود داشته باشد، بلکه در صحت ادعای پیامبری و امامت آن ها نیز شک و تردید به وجود آید، زیرا دلایلی که ثابت کنندة ادعای آن هاست ، برای همة مردم ، اموری ممکن است (عاملی ، ١٤٣٢ق : ١١٧).
در آثار شیخ حر عاملی در رد شبهات اعتقادی ، پاسخی که ناظر به روش اشکال در صورت استدلال باشد، چندان یافت نشد، اما در پاسخ گویی به شیوة رد مادة استدلال ، از روش های متعددی استفاده کرده است که از جملة آن ها می توان به روش رد لوازم و مبانی شبهه ، روش پاسخ نقضی ، روش ذکر مثال و تشبیه ، روش رد استدلال شبهه گر، روش تنبیه به استثنای موجود و روش تنبیه به مقتضای حال و شرایط ، اشاره کرد."