چکیده:
سرجان ملکم (١٧٦٩ـ١٨٣٣ م .) دیپلمات مشـهور انگلیسـی و سـفیراین کشـور در ایـران سال های آغازین حکومت فتحعلی شاه قاجار بود. او در کنار فعالیت های سیاسی و نظـامی به تحقیق و سپس تألیف کتاب مهم تاریخ ایران (The history of Persia) پرداخت . این کتاب ، نخستین اثر مهم غربیان در زمینه تاریخ کامل ایران بود و لذا هـم در مغـرب زمـین مورد توجه بسیار قرار گرفت و هم ترجمه فارسی آن در هند و ایران و پهنه پارسی زبانان . البته از همان آغاز و حتی پیش از انتشار متن فارسی آن ، حساسیت هایی برانگیخت تا آنجا که برخی را گمان بر این است که این ترجمه مطابقت زیادی با اصل ندارد، بلکه آن چنان ناهمگون است که منجر به بازگرداندن مجدد متن فارسی شده به انگلیسی گردیده اسـت . این نوشتار در پی آن است که ضمن توجه به ملکم و انگیزه او از نوشتن این کتاب ، میزان مطابقت ترجمه فارسی را با متن انگلیسی بررسی و ارزیابی کند.
خلاصه ماشینی:
"دولت بریتانیا با آگاهی از نیت ناپلئون و به سبب هـراس از حملـه افغـان هـا به هندوستان و در سال های بعد با نگرانی نسبت به سیاست روس ها مبنی بر پیشـروی بـه سـمت آب های گرم و اقیانوس هند و همچنین برای تضعیف حکومت ایران ، که خود بـرای هندوسـتان خطری محسوب میشد، دست به کار ایجاد ارتباط و عقد قرار داد بـا دربـار ایـران شـد و بـرای George smith (1948), concise Dictionary of National Biography , london, p.
در پایان باب پانزدهم که فصل پایانی جلد نخست دو متن است ، مترجم نوشته : "تمام شـد جلـد اول تاریخ ایران تألیف نواب مستطاب سرجان ملکم ، سفیر دولت بهیه انگلیس ترجمه جناب فضـایل مآب آقا میرزا اسمعیل المتخلص به حیرت در بندر معموره بمبئی، کتبه سنه ١٣٢٣" (ص ٣٠٧) جلد دوم باب شانزدهم : (٢٣ـ١.
٥ـ در صفحه ٤٢ ملکم مینویسد: در حمله افاغنه نزدیک به یـک میلیـون نفـر ایرانـی کشـته شدند، در حالی که در ترجمه آمده : "چهار کرور خلق ایران تلـف گشـت " (ص ٢٣) ایـن مسـئله را یا باید به حساب خطای حیرت گذاشت و یا دست بـردن انگلیسـیهـا در مـتن ترجمـه بـرای اینکه کینه ایرانیان از افاغنه را تشدید نماید و اختلاف و نفرت بین افاغنه و ایرانیان بـه پـا کنـد، که با توجه به شرایط عصر تألیف کتاب بعید نمینماید.
از آنجا که مترجم میرزا اسماعیل حیرت اولا ایرانی و فارسی زبان ثانیا ادیب و شـاعر و ثالثـا سـال هـا مقـیم هندوستان و مسلط به زبان انگلیسی بوده ، ترجمه این کتاب به فارسی در مجموع با دقت فراوان و قابل قبول انجام شده است ."