چکیده:
در مقالة حاضر در چارچوب الگوی «تحلیل انتقادی ترجمه » (خانجان، ١٣٩٠، ١٣٩١) بـه مطالعـة نقـش ایدئولوژی در ترجمة متون خبری پرداخته می شود. نمونه ای به حجم ٣٨١ رویداد خبری که از زبـانهـای انگلیسی به فارسی ترجمه و منتشر شدهاند، به شیوة خودگزینی نتخاب شد و پس از تحلیل کیفی دادههـا، با استفاده از فرمهای تحلیل محتوای محقق ساخته ، اطلاعات متغیرهای موردنظر از آنها اسـتخراج گردیـد. سه فرضیه از چهار فرضیة اصلی ازطریق آزمون محاسبة «ضریب همبستگی پیرسون» و فرضـیة دیگـر بـا استفاده از آزمون «مقایسة میانگین های چند جامعه »، آزمون «ولچ » و آزمون تعقیبی «تام هنس » بررسی شـد. یافته های تحقیق مبین آن است که واکنش مترجم یا تولیدکنندگان متون خبـری مقـصد (فارسـی ) درقبـال رویدادهای خبری مبدأ (انگلیسی ) غالبا رفتاری ایدئولوژیک بوده است ؛ به گونه ای که در اکثر موارد، رویداد مقصد را می توان صرفا «دگرگفتی » از رویداد مبدأ به شـمار آورد. درمیـان سـه راهبـرد کـلان دخالـت در محتوای ایدئولوژیکی متون مبدأ، راهبرد «حذف » به طور میانگین بیش از دو راهبرد «تعـدیل » و «درج » بـه - خدمت گرفته شده است ؛ اما بین کاربرد دو راهبرد اخیر تفاوت معناداری مشاهده نمی شود. همچنین ، نتایج تحقیق مبین آن است که در جریان تولید متون خبری مقصد، سطوح مختلف لایة واژی- دسـتوری زبـان مشتمل بر ساخت های سه گانة گذرایی ، وجهی و متنی جملگی از صورتبندیهای ایدئولوژیکی تأثیر مـی - پذیرند و این تأثیرپذیری منحصر به ساخت های گذرایی و وجهی نیست . به عنوان یک قاعـدة کلـی ، نبـود همسویی ایدئولوژیکی بین تولیدکنندگان گزارشهای خبری مبدأ و مقصد، از میزان صراحت بیان در متون مقصد می کاهد و بر میزان ابهام در بیان می افزاید. علاوهبراین ، یافته های تحقیق نشان می دهد کـه بـرخلاف تصور غالب ، معنای متنی زبان نیز می تواند محملی برای انتقال ایـدئولوژی (در ترجمـه ) باشـد و در کنـار معانی اندیشگانی و بینافردی در ایجاد نقش های کارکردی رویدادهای ارتباطی سهیم گردد و بنابراین نمـی - توان در نقد ترجمه و در تحلیل میزان دست یابی به تعادل نقشی از آن چشم پوشی نمود
خلاصه ماشینی:
"در این رابطه ، پرسش آغازین پژوهش حاضر آن اسـت کـه Critical Translation Analysis (CTA) Model Translation Quality Assessment Model آنچه امروزه در رسانه های همگانی ایرانی به نام «ترجمة » اخبار بین الملل دراختیار مخاطب فارسی زبان قـرار می گیرد، تا چه حد تحت تأثیر عوامل ایدئولوژیکی است ؟ برای پاسخ به ایـن پرسـش کلـی ، پرسـش هـای ویژهای مطرح می شوند مبنی بر اینکه آیا اساسا می توان علائق ایدئولوژیکی مترجم (یـا عوامـل تولیدکننـدة متون خبری مقصد) را درقالب راهبردهای زبانی مشخص در متون یادشده ردیابی کرد؟ پرسش دیگری که در تحقیق حاضر سعی در پاسخ به آن خواهیم داشت این است که آیا اصولا می توان رابطه ای بـین علائـق ایدئولوژیکی مترجم (یا عوامل تولیدکنندة متون خبری مقصد) و میزان رازگـونگی 1 زبـان (میـزان ابهـام در بیان) در این متون پیدا کرد؟ همچنین ، تلاش بر این است که تا جایی که امکان دارد، راهبردهـای دخالـت ایدئولوژیکی معمول در ترجمة متون خبری را طبقه بندی نماییم ؛ به گونه ای که بتـوان آن را دسـت کـم در حوزة ترجمه از زبان مبدأ به زبان مقصد حاضر تعمیم داد.
تفاوت معناداری مشاهده نشده است ؛ پس ، نمـی تـوان ایـن نتیجه را تعمیم داد کـه مـثلا معنـای بینـافردی بـیش از معـانی دیگـر تحـت تـأثیر دخالـت ایـدئولوژیکی تولیدکنندگان متون مقصد قرار گرفته است ؛ به این ترتیب ، در پاسخ به سؤال شمارة (٤) مبنی بر اینکه میـزان تأثیرپذیری «بخش های مختلف معنایی زبان» از «راهبردهای دخالـت تولیدکننـدگان متـون خبـری مقـصد (فارسی ) در محتوای ایدئولوژیکی متون خبری مبدأ (انگلیسی )» چقدر است ، می توان چنین گفـت کـه بـا عنایت به نتایج گزارششده، میزان تأثیر راهبردهای دخالت ایدئولوژیکی ..."