چکیده:
مسأله «شر»، که به صورت قرینهای و منطقی مطرح شده و به آموزههای دینی جرح و نقد وارد نموده، دستمایه انتقادی قوی علیه اعتقادات دینی شده است؛ دینپژوهان تلاش کردهاند تا با ارائه آراء خود به انتقادها پاسخ دهند؛ صدرا و علامه طباطبایی شرور را امری عدمی دانسته و معتقدند که شرور تحقق عینی نداشته و تمام امور خارجی خیر هستند. ولی براساس وجود رابط و مستقل بین نظریه علامه و صدرا تفاوت اساسی وجود دارد؛ زیرا از منظر صدرا به وجود رابط دو نظر میتوان افکند، نظری استقلالی و نظری ربطی. در منظر صدرا، وجود رابط دارای ماهیت بوده و منشأ شر است و ماهیت ثانیا و بالعرض موجود میباشد و از این طریق شر نیز ثانیا و بالعرض موجود است. از منظرعلامه طباطبایی موجودات در خارج همه حیثیتشان تعلق و ربط است و وجودات رابط ماهیت نداشته و تنها ذهن میتواند با توجه و التفات، رابط را مستقل دیده و از آن مفهوم ماهیت انتزاع کند. پس شرور که حاصل از ماهیت هستند، نیز امری ذهنی خواهند بود..
خلاصه ماشینی:
"(طباطبایی، 1378: فصل اول) گروهی، چنین تحققی را به هیچ روی قبول ندارند و بر این باورند که آنچه ما در بیرون از ذهن داریم، چیزی جز وجودهای اسمی نیست و از اتحاد دو وجود اسمی در خارج، مانند اتحاد سفیدی و انسان، ما مفهوم سومی را به عنوان ربط میان موضوع و محمول انتزاع میکنیم و مفهوم وجود رابط(معنای حرفی وجود) در ذهن، تنها، بیانگر اتحاد موضوع و محمول در بیرون از ذهن است و هیچگونه تحققی، چه مستقل و چه غیر مستقل، در خارج نداریم.
در دیدگاه صدرا هر چند معلول در خارج تحقق عینی دارد، اما وجود آن عین ربط و اضافه(اشراقیه) به علت خویش است و معلول به هیچوجه، وجود مستقل و قائم به ذات از خویش ندارد و هر چه دارد از علت خویش و عین ربط به علت است و اگر این ربط وجودی نباشد همه در حال افول هستند(ابن سینا، 1368: 1، 304) کیفیت اختلاف وجود رابط و وجود مستقل با توجه به معانی وجود رابط و اثبات آن در خارج، این سؤال مطرح میگردد که آیا اختلاف میان وجود رابط و مستقل، اختلاف نوعی است؟ یعنی آیا میتوان به وجود رابط نگاه استقلالی کرد یا خیر؟ به عبارت دیگر آیا وجود رابط که عین تعلق و وابستگی است میتواند این خصلت را از دست داده و به عنوان هستی مستقل مورد توجه و التقات واقع شود؟ صدرالمتألهین در اسفار وجود رابط و مستقل را آنچنان از یکدیگر دور و بیگانه دانسته است که اشتراک آنها را تنها در لفظ به شمار آورده است: علی ان الحق ان الاتفاق بینهما فی مجرد اللفظ."