چکیده:
ابن سینا شعر را به عنوان یکی از صناعات پنجگانه منطقی دارای ویژگی های اساسی می داند که می تواند در انتقال فرهنگ و تربیت و تعالی افراد جامعه موثر باشد. از نظر ابن سینا شعر به جهت داشتن ویژگی محاکات و تالیف موزون می تواند خیال انگیز و لذت بخش باشد. او دلیل اشتیاق مردم به شعر را دو چیز می داند: ١ـ لذت بردن از محاکات یا بازنمایی ٢ـ لذت بردن از تالیف و ترکیب سازگار کلام موزون و آهنگین متناسب با طبع . مهم ترین اثر شعر آن است که می تواند قوه خیال مخاطب را تحریک و تهیج کرده و او را از مرحله تصویرگری که بسیار لذت بخش و خوشایند است به درک مفاهیم و معانی عمیق و بلند به شکل پایدار برساند. به همین جهت در معارف اعتباری که برهان ، خطابه و جدل کارایی کمتری دارند، شیوه شعر ارجحیت دارد و فهم عمومی نسبت به شعر از پذیرش و انفعال بیشتری برخوردار است . بنابراین شعر راهکار مناسبی است که می تواند درحفظ و تعالی فرهنگ موثر باشد.
خلاصه ماشینی:
"در این مقاله دو مسأله دنبال می شود یکی آن که با توجه به توانمندی و ظرفیت زبان شعر در انتقال مفاهیم و معانی عمیق بطور وسیع و ماندگار، لازم است درخصوص ویژگی های این فن (مهارت ) بررسی و تحلیلی دقیق و همه جانبه صورت گیرد تا معلوم شود علت تأثیرگذاری این فن و استقبال عمومی از آن چیست ؟ چه قابلیتی در این زبان وجود دارد که آن را خوشایند و لذت بخش می نماید و تأثیرگذاری آن را عمیق و مستمر می سازد؟ مسأله دیگرآن است که شعر با توجه به ویژگی ها و قابلیت هایی که از نگاه اهل منطق دارد چگونه می تواند در فرهنگ سازی و ارتقاء فرهنگی مؤثر باشد؟ در واقع مقاله دو محور را دنبال می کند: ١ـ بررسی ماهیت شعر در علم منطق به خصوص از نگاه ابن سینا؛ ٢ـ نقش شعر در فرهنگ سازی و انتقال معارف بشری .
البته ابن سینا معنای دقیق محاکات را در فن شعر بیان می کند: «محاکات یعنی بیان چیزی که مثل چیز دیگر است ، ولی خود همان چیز نیست » (همو، ١٤٢٨هـ، ج ٤، ص ٣٢) در توضیح این سخن باید گفت پیش فرض نظریه محاکات ، تمایز دادن یک شئ به مثابه فرم نمایش داده شده از شئ اصلی است .
ابن سینا در رساله «فی ماهیه العشق » ١با بیان چهار مقدمه نشان می دهد دلبستگی به زیبایی از حالات انسان عاقل است ؛ زیرا که نفس ناطقه به جهت تعقل معانی و درک روحانی از لذت عمیق عقلی برخوردار می شود به گونه ای که دیگر لذت پایین تر یعنی لذت حسی برایش مطلوبیت ندارد، از این رو آنچه از زیبایی معنوی برخوردار است مانند کمالات انسانی و معانی و حقایق روحانی در مقایسه با زیبایی های حسی و ظاهری برای انسان عاقل خوشایندتر و جذاب تر است ."