چکیده:
توفان های گردوغبار، یکی از معضلات و مشکلات اساسی آب وهوایی در دهه های اخیر بویژه در منطقه جنب حاره بشمار می آید. می توان گفت که این توفان ها در منطقه زابل یکی از عوامل اصلی محدود کننده حیات و توسعه در تمام زمینه ها می باشد. اثرات محدود کننده این توفان ها در نیمه گرم سال بسیار بیشتر از نیمه سرد سال است . در این پژوهش توفان های گردوغباری شدید تابستانه (می تا سپتامبر) منطقه زابل در یک دوره آماری ٣٦ ساله (١٩٧٦ ـ ١ ٢٠) مورد بررسی قرار گرفته است . ابتدا با استخراج کدهای اختصاص یافته (٣٠ تا ٣٥)، سرعت باد(حداقل ٢٠ متر بر ثانیه ) و دید افقی کمتر از ٢٠٠ متر،روزهای گردوغباری استخراج و سپس با دریافت داده های فشار تراز دریا و مقادیر امگا، باد مداری و نصف النهاری در دو سطح فشار ٠ ١٠ و ٥٠٠ میلی باری نقشه های روزهای توفانی ترسیم گردید. با بررسی نقشه ها مشخص گردید که توفان های گردوغباری شدید تابستانه منطقه زابل از یک الگوی سطح زمین و دو الگوی سطح فشار ٥٠٠ میلی باری تبعیت کرده است . در الگوی سطح زمین : سامانه کم فشار موسمی تمام پهنه کشور را با فشار کمتر از ١٠٠٥ میلی باری در بر گرفته است ، حرکت درون سو و غرب سوی این سامانه سبب افت فشار بر روی تمام پهنه کشور به ویژه در منطقه شرق کشور شده است . علاوه بر افت فشار نسبتا زیاد در شرق کشور، جهت جریانات در این ناحیه جنوب سو، جنوب شرق و شرق سو است . در الگوی نوع دوم در سطح فشار ٥٠٠ میلی باری : زبانه های واچرخندی پرفشار جنب حاره (شمال غرب آفریقا و منطقه آزور) با عبور از نیمه غربی کشور، از شمال شرق کشور، نیمه شرقی و منطقه زابل را تحت تاثیر قرار داده است . در نوع دوم این ال و، واچرخندی مستقل بر روی کشور(یا شمال شبه جزیره عربستان ) تشکیل شده که در ضلع شرقی خود علاوه بر پایداری هوا در نیمه شرقی کشور، سبب تشدید جریان هوا با جهت شمال غربی ـ جنوب شرقی در منطقه زابل شده است .
خلاصه ماشینی:
"م دقار زیادی از ین گردوغبارها از بیابان های شمال آفریقا به سمت قاره های اروپا و آمریکای شمالی انت اقل پیدا می کند(٢٠١٠,Barkan and Alpert) بخش بزرگی از ک وشر م وغلساتن به وسیه ل پهنه های بیابانی پوشیده شده است ، در بیابان گبی که بخ یش جنوب شرقی مغولساتن را تشکیل می دهد، همه ساله توفان های گردو غابری شدید بویژه در اواخر بهار و اوایل تابساتن به فراوانی روی می دهد(٢٠٠٦,Shao and Dong ).
علت اصلی رخداد توفان های گردوغبار استان لرستان ، ف اعلیت ناوه تراز ٥٠٠ مییل باری، سامانه کم ف اشر خلج ی فارس و سامانه کم ف اشری که از شرق ترکیه و شمال غرب عراق با جهت شمال غربی ـ جنوب شرقی به سمت خلج ی فارس امتداد داشته است ، عامل اصلی گردوغبار و انت اقل آن به سمت م ه قطن مورد مطالعه شده است (خوش ک ش ی و همکاران ، ١٣٩٠).
اکثر توفان های ماسه ای و بادهای شدید در م ه قطن یزدـ اردکان در ساعات بعدظهر در ماه می وعمدتا از سمت غرب تا شمال غرب می وزند (امیدوار، ١٣٨٥) بررسی فراوانی ماهانه توفان های گردوغبار طی دوره آماری (١٩٨٧ ـ ٢٠٠٦) در س ح ط ک وشر نشان می دهد که ایس اگت ه زابل بی رتش ین فراوانیرا به خود اخت اصص داده است (فرج زاده اصل و علیزاده ، ١٣٩٠)."