چکیده:
شرطه الخمیس عنوان سازماندهی وساختارخاصی است که حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام در سازماندهی سپاه خود مورداستفاده قرار می دادند.این ساختار ابداعی و نوآورانه ، دارای ویژگی ها و خصیصه هایی است که آن را از سایر شیوه های سازماندهی متمایز می کند. مقاله پیش رو با رویکرد کیفی و راهبرد تاریخی - تطبیقی به گردآوری و تحلیل داده -ها پرداخته و برای اعتبار بخشی به یافته ها با افراد صاحب نظر در تاریخ اسلام مصاحبه های تکمیلی و تاییدی انجام شده است . با بررسی تفصیلی جایگاه نوآوری درمدیریت وبه خصوص درسازماندهی ،ویژگی های اصلی یک سازماندهی از نوع شرطه الخمیس شامل : ١- وجود قرارداد خاص ٢- نوآورانه بودن ٣- انعطاف پذیری ٤- یادگیرندگی ٥- بصیرت بخشی به عنوان روش اصلی هماهنگی ، احصا شدند. در ادامه ویژگی های این سازماندهی با پیکربندی های مشابه شرطه الخمیس مقایسه شده وبه تبیین مزایای این پیکربندی پرداخته شده است .نتیجه اینکه سازماندهی شرطه الخمیس درشرایط کنونی برای اداره سازمان های با شرایط پیچیده و پویا، رقابتی ، با ریسک و حساسیت بالا قابل توصیه است .
خلاصه ماشینی:
از سوی دیگر، پرداختن به موضوعات خاص و نوین و مسائل روز و نیازهای زمان -به خصوص در مدیریت - از دیدگاه اسلامی نیز اهمیتی ویژه دارد (مطهری ، ١٣٩٠، ص ١١)؛ ازاین رو، این پژوهش با توجهی همه جانبه – تاریخی ، حدیثی و در عرصه های نظری و کاربردی – به شرطه الخمیس به عنوان الگوی سازماندهی مورد توجه امام علی (ع )، سعی در پرداختن به ابعاد مختلف این نوآوری در ساختاردهی حضرت علی (ع ) در حوزه مدیریت داشته است .
سؤالات اصلی این پژوهش عبارتند از: ویژگی های نوآورانه و متفاوت شرطه الخمیس چیست ؟ از دیدگاه کاربردی ، آیا می توان در عرصه مدیریت امروزی از ساختاری مشابه شرطه الخمیس استفاده کرد؟ و در چنین صورتی ، این ساختار برای چه شرایطی مناسب است ؟ در این راستا، پس از بررسی مبانی نظری این پژوهش یعنی تئوری سازمان ، سازماندهی و نوآوری ، با استناد به احادیث و اسناد تاریخی ، به تبیین وضعیت شرطه الخمیس پرداخته شده است .
با این اوصاف ، می توان گفت شرطه الخمیس گروهی از اصحاب نزدیک و مورد اعتماد حضرت علی (ع ) بودند که ایشان بلافاصله پس از به حکومت رسیدن (عاملی ، جلد ٣٨، ١٣٨٩، ص ١٠٩) با توجه به شرایط بسیار سخت و حساس آن دوران ، این گروه را به نحوی بدیع –که در ادامه ویژگی های آن ذکر می شود– سازماندهی کرده و وظایف متعدد، متنوع ٢ و مهمی را به این سازمان محول فرموده ، در راستای تربیت و پرورش آنها تلاش کرده و عهدی محکم نیز با آنها بستند.