چکیده:
یکی از صفات انسانی و الهی که در آموزه های دینی دارای جایگاه خاصی است و رابطه تنگاتنگی با ایمان دارد، صفت حیا است . کلمه حیا در لغت به معنای شرم است و با توجه به تعاریف بیان شده ، حیا زمانی ایجاد می شود که فرد حضور شخص یا اشخاص دیگری را حس کند که این اشخاص ناظر بر اعمال انسان هستند که شامل : حیا از خدا، امام ، فرشتگان ، و حیا از خود و دیگران می باشد. حیا در یک تقسیم بندی به حیای نفسانی و حیای ایمانی تقسیم می شود، که حیای نفسانی به جنسیت وابسته است و زمانی که کم رنگ می شود زنان را بیش از مردان درگیر مشکلات کرده و خودآرایی و تبرج و جلوه گری زنان به جامعه کشیده می شود و حیای ایمانی بالاتر از حیای نفسانی است . هر چه ایمان فرد قوی تر شود این حیا نیز در او بیشتر می شود. حیا در روایات اسلامی ، کلید بسیاری از خوبی ها معرفی شده است و آثار و فواید فراوانی مانند: پیش گیری از گناه ، کرامت نفس ، عفت و پاکدامنی ، انجام خوبی ها، موفقیت ، پاک شدن گناهان ، محبت خداوند دارد. گاه در حیا، مانند صفات خوب دیگر، افراط یا تفریط می شود. دسته ای راه تفریط را می پیمایند و بدون تفکر، به هر عملی دست می زنند. در مقابل ، عده ای نیز راه افراط را بر می گزینند و به نام حیا، از حضور در اجتماع خودداری می کنند، در حالی که قلمرو حیا امور زشت و ناپسند است و شرم ساری در انجام نیکی ها هیچ گاه پسندیده نیست و لذا در بسیاری از روایات حیاورزی در برخی موارد مانند: حیا ورزیدن از گفتار، کردار و درخواست حق ، تحصیل علم ، تحصیل درآمد حلال ، خدمت به مهمان ، احترام گذاشتن به دیگران ، درخواست از خداوند، خدمت به خانواده و ... ممنوع شده است .
One of the humanity and divinity properity in which has unique place in religion training is shame that has a close relationship with belief. The word shame means having modesty, and this would occurs when a person feel that others (such as God, Imam, Angels, and also himself and other people) are observing him. Dividing shame into two parts of sensual and belife, sensual shame depends on the sexual parts and when it reduced, cause women gets in trouble more than men and shows women more in the society, though belief shame is in higher degree than ensual shame. As the belife of a person goes stronger, the belief shame will goes higher place in his/her heart. The shame, in islam, introduces as the key for more goodness and has a lot of profits such as: prohibiting from doing sins, self-generosity and modesty, doing goodness, success, purifying sins, and God’s kindness.As the other things, sometimes there would have extravagance or dissipation inshame. Groups go into dissipation way and do everything without thought; correspondingly, groups go into extravagance way and in the name of the shame prevent from being in society.The territory of shame is sins and indecent, and modesty in doing goodness is never acceptable. In lots of traditions shame and modesty in the followings are forbidden: shame in speaking, shame in doing and gaining the right, education, achieving legitimate earning, serving the guest, admiring others, request to God, serving the family and etc.
خلاصه ماشینی:
کلمه حیا در لغت به معنای شرم است و با توجه به تعاریف بیان شده ، حیا زمانی ایجاد می شود که فرد حضور شخص یا اشخاص دیگری را حس کند که این اشخاص ناظر بر اعمال انسان هستند که شامل : حیا از خدا، امام ، فرشتگان ، و حیا از خود و دیگران می باشد.
حیا در روایات اسلامی ، کلید بسیاری از خوبی ها معرفی شده است و آثار و فواید فراوانی مانند: پیش گیری از گناه ، کرامت نفس ، عفت و پاکدامنی ، انجام خوبی ها، موفقیت ، پاک شدن گناهان ، محبت خداوند دارد.
شرم و حیا به دلیل تأثیر شگرفی که در ایمان و تعهد انسان دارد، در اسلام و آموزه های دینی از اهمیت خاصی برخوردار است ؛ در برخی احادیث ائمه (ع ) حیا را ملازم با ایمان دانسته اند، (محمدی ری شهری ،١٣٥٥/٣:١٣٧٧)، همچنین امام صادق (ع ) در حدیثی حیا را رأس مکارم اخلاقی دانسته است ، (همان جا:١٣٥٤) و در روایات متعددی آمده است که اگر حیا نباشد، همه چیز جایز می شود (همان جا:١٣٥٨) که این روایات نشان دهنده جایگاه ویژه این صفت در ساختار روانی انسان ، و حکایتگر اهمیت فوق العاده آن در موفقیت انسان است .
٨-موارد حیا شرم و حیا، هم سیره زبانی و هم سیره رفتاری انسان را در بر می گیرد که در این جا به بعضی از موارد آن اشاره میکنیم : حیا در نگاه : قرآن مجید برای حفظ عفت در جامعه ، برای مردان و زنان وظیفه مشترکی را مقرر داشته و آن ، حیا در نگاه کردن است : «قل للمؤمنین یغضوا من أبصارهم و یحفظوا فروجهم ...