چکیده:
امروزه، بررسی سطح توسعه یافتگی، تخصیص منابع و پایداری ازجمله مباحث مورد توجه دست اندرکاران و برنامه ریزان مسائل شهری میباشد. پایداری شهری، پایداری همه جانبه و ناظر به ابعاد مختلف در کلانشهرها است . بر اساس آن میتوان میزان سطح توسعه یافتگی مناطق را نیز سنجش کرد. در واقع نیل به پیشرفت و توسعه فراگیر در آینده، مستلزم شناخت موقعیت مناطق و نواحی مختلف است . در این میان مناطق درون شهری کلانشهر تهران به دلیل ویژگیهای کالبدی – فضایی از جمله کمبود و عدم توزیع متعادل در کاربریها، از سطح توسعه یافتگی مطلوبی برخوردار نمیباشند. بنابراین در پژوهش حاضر به منظور سنجش مناطق ٢٢گانه کلانشهر تهران از نظر میزان توسعه یافتگی کالبدی - فضایی با بهرهگیری از روش تاپسیس ، به سنجش هر یک از مناطق پرداخته شده است . نتایج تحقیق حاکی از آن است که از بین ٢٢ منطقه کلانشهر تهران، منطقه ٧ با میزان تاپسیس ٠.٦١٩ با رتبه ١، برخوردارترین و منطقه ١٤ با میزان تاپسیس ٠.٠٠٤٨ و رتبه ٢٢، محرومترین منطقه میباشد. منطقه ٧ به دلیل حفظ تعادل در توزیع کاربریها و تناسب آن با مساحت و جمعیت توسعه یافته ترین و منطقه ١٤ به علت عدم تعادل در توزیع کاربریها و عدم تناسب آن با جمعیت و مساحت کمتر، توسعه یافته ترین منطقه بدست آمده است . برای شناخت درجه توسعه یافتگی مناطق با توجه به میزان تاپسیس ، نمودار سطوح برخورداری مناطق ترسیم گردید که نتایج حاصل از آن نشان میدهد مناطق کلانشهر تهران به طور کلی در وضعیت محروم، نیمه برخوردار و برخوردار قرار دارند.
خلاصه ماشینی:
"یکی از مهم ترین سیاست های توسعۀ انسانی در برنامۀ سوم توسعه ، توجه به برنامه ریزی فضایی به عنوان یک برنامۀ بلند مدت برای تحقق عدالت اجتماعی و تعادل منطقه ای معرفی شده است (١٤١ :١٩٩٩ ,UN &PBOIRI ).
(229 :1378 در زمینۀ تعیین سطح توسعۀ مناطق و بررسی نابرابریهای بین آن تحقیقاتی انجام شده است از جمله : نسترن و همکاران (١٣٨٩)، در پژوهشی با عنوان «کاربرد تکنیک تاپسیس در تحلیل و اولویت بندی توسعۀ پایدار مناطق شهری مطالعه موردی : مناطق شهری اصفهان» را با استفاده از ٢١ شاخص به سطح بندی نواحی شهر اصفهان از نظر میزان پایداری پرداخته اند و نواحی را به سه سطح برخوردار، نیمه برخوردار و محروم دسته بندی کردهاند.
حبیبی و همکاران (١٣٧٨)، شهرستانهای استان قزوین را با استفاده از این روش به لحاظ سطح توسعه ، رتبه بندی و نابرابریهای بین آنها را بررسی کردهاند بروزیان (١٣٧٤)، درجۀ توسعه یافتگی شهرستانهای استان مازندران را در چند شاخص اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ..
/ شکل ١- موقعیت مناطق ٢٢ گانۀ شهر تهران (مأخذ: نگارندگان) ٣- بحث کاربری اراضی شهری و تعادل در توزیع کاربریها در میزان توسعه یافتگی کالبدی- فضایی مناطق شهری، موضوع با اهمیتی است که باید به آن توجه نمود.
رابطۀ (٤) طبق یافته های جدول (٥) و با توجه به میزان تاپسیس ، مناطق ٢٢ گانۀ کلانشهر تهران از نظر اولویت بندی و درجۀ توسعه یافتگی، به سه گروه برخوردار، نیمه برخوردار و محروم تقسیم شدهاند که نتایج در شکل (٢) نیز نشان داده شده است ."