چکیده:
در حوزه های معرفت شناسی ، مفاهیم ، اغلب متفاوت به کار گرفته میشوند. لذا علیرغم داشـتن سـاختار و قلمـرو موضوعی همسان ، بار مفهومی آن ها در دیدگاه های مختلف یکسان نیست . «تعادل » یکـی از ایـن مفـاهیم مـیباشـد. مفهوم «تعادل » هم در مفاهیم و تفسیر آیات قرآن در مـورد پدیـده هـای زمـین بـه کاررفتـه اسـت ؛ و هـم در حـوزة معرفت شناسی سیستمی فرضیه گایا(١) خود را نشان میدهد. در فرضیه گایا، زمین و مجموعه موجـودات را بـه یـک ابرموجود زنده تشبیه میکند که ضمن وابسته بودن اجزای آن باهم ، بین آن ها ارتباط برقرار میباشد و دارای قابلیـت خودتنظیمی هستند؛ نکته دیگر این که دلیـل اسـتمرار حیـات روی زمـین ، وجـود پـس خورهـای (٢)مثبـت و منفـی سیستم های سطح زمین میباشد که شرایط محیط کرة زمین را برای تداوم حیات خـودتنظیم مـیکنـد. بـا توجـه بـه موضوع مقاله ، در مفاهیم آیات قرآنی به سه نکته در این زمینه میتوان دست یافت و عبارت اند از: یک -آیاتی (سـوره حجر، آیه ١٩، سوره طه ها، آیه ٥٣ و سوره جاثیه ، آیه ٥ و.) که موزون بودن عالم که خلقت هـر چیـز را متناسـب و موافق حکمت و عنایت و بر اساس توازن میباشد؛ دو-آیاتی (سوره المومنون ، آیه ١٨، سوره فرقـان ، آیـه ٢، سـوره رعد، آیه ٨ و سوره قمر، آیه ٤٩ و.) که ضمن بیان توازن و هماهنگی، اشاره به حد و اندازه معین در خلقت پدیده ها دارند و سوم - آیاتی (سوره طه ، آیه ٥٠، سوره بقره ، آیه ٢٢ و سوره حج ، آیه ٦١ و.) که علاوه بر موارد فوق ، تعـادل و هماهنگی هدف دار پدیده های خلقت را نشان میدهند. بدون تردید آنچه از مفهوم تعادل در فرضیه گایا با دیـدگاه سیستمی در مورد حیات زمین مطرح شده است ، با مفاهیم آیات قرآن انطباق دارد. در این مقاله تلاش شده اسـت بـا استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس و پایه مطالعات کتابخانه ای این انطباق مفاهیم تحلیل شود.
خلاصه ماشینی:
"در فرضیه گایا، زمین و مجموعه موجـودات را بـه یـک ابرموجود زنده تشبیه میکند که ضمن وابسته بودن اجزای آن باهم ، بین آن ها ارتباط برقرار میباشد و دارای قابلیـت خودتنظیمی هستند؛ نکته دیگر این که دلیـل اسـتمرار حیـات روی زمـین ، وجـود پـس خورهـای (٢)مثبـت و منفـی سیستم های سطح زمین میباشد که شرایط محیط کرة زمین را برای تداوم حیات خـودتنظیم مـیکنـد.
در ایـن آیـه بـه چهـار بخش از نعمت های بزرگ خداوند اشاره دارد که هرکدام شرایط را برای حیات فراهم میکنند که شامل : یک - زمـین که به برکت قانون جاذبه و همچنین قشر عظیم هوایی که اطراف آن را گرفته ، مهد آرامش و آسایش میباشـد؛ دوم - راه ها و جاده هایی که خداوند در زمین به وجود آورده است که تمام مناطق آن را به یکدیگر پیوند داده شوند؛ سوم - نزول آب باران از آسمان که مایۀ حیات و سرچشمۀ همه برکات میباشد؛ و چهارم –گیاهان گونـاگون کـه در تهیـۀ بخشی از مواد غذایی و مواد دارویی و...
) بـا توجـه بـه موضوع مقاله ، می توان به نتایجی دست یافت که در موردبحث اندازه گیری و حـد و حـدود (مقـدار معـین و وجـود پایداری و تعادل ) در خلقت پدیده های زمین ، مفاهیم ارتباط هماهنگ و موزون در نظام هستی و همچنین هـدف در این نظم و نظام بیان شده است ؛ بنابراین با توجه به مفاهیم آیات ، می توان گفت که نظریه گایا با مفـاهیم آیـات قـرآن انطباق دارد."