چکیده:
نشان دادن توانشهای ارتباطی متون قرآنی با برخی از حوزههای نوین اندیشگانی در جهان امروز، از مهمترین رسالتهای دانشمندان مسلمان است. این مقاله با همین هدف نگاشته شده است و نگارنده، قصة حضرت هود (ع) را در ترجمة تفسیر طبری از دیدگاه نظریة ریختشناسی ولادیمیر پراپ بررسی کرده است. شمارگان شخصیتها و خویشکاریهای آنها، همچنین طرح برآمده از توالی خویشکاریها در قصة حضرت هود (ع) با نظریة پراپ و تبصرههای نظریة او همخوانی بسیار نزدیکی دارد. در زمینة حرکتهای داستانی، حرکت تازهای در این قصه دیده میشود که در الگوهای ششگانة پراپ شناسانده نشده است و با آنها تفاوتهای بنیادین دارد. نظریة پراپ برآمده از مطالعة قصههای پریان روسی است و بهرهگیری از این نظریه در مطالعة قصههای دینی، چنین کاستیهایی را هم به همراه دارد اما از آنجا که در این نظریه به ساختارها توجه شده، نه اشکال جزئی و موردی، در مطالعة قصههای دینی، بسیار سودمند است. نگارنده در پایان پیشنهاد میکند که پژوهشگران ایرانی، دیگر قصههای قرآنی را نیز ریختشناسی کنند تا با تطبیق آنها ریخت نهایی قصههای قرآنی به دست آید.
Showing the possible connections between Quranic texts and new scientific approaches in the today world is amongst the most important missions of Muslim scholars. This paper follows the same mission and the author studies the tale of Houd (PBUH) in the translation of Tabari’s commentary based on morphological theory of Vladimir Propp. The number of characters and their functions as well as the plot resulted from the sequence of functions in this story have close relationship with Propp’s theory. Regarding fictional movements، a new movement is seen in this story which is absent in Propp’s models and has fundamental differences with them. The theory of Propp originates from the study of Russian folk tales and its application for investigating religious tales is not without problems but since this theory pays attention to the structures not instances، it is very useful for studying religious tales. Finally، the author suggests that Iranian scholars should provide morphological analysis of other Quranic tales till the final structure of Quranic texts is obtained via comparing such analyses.
خلاصه ماشینی:
تحلیل ریختاری قصة حضرت هود (ع) در ترجمة تفسیر طبری مرتضی حیدری 1 چکیده واژههای کلیدی 1 ـ مقدمه کوشش برای منتزع کردن مطلق هنر و ادبیات از اندیشههای دینی، کوششی ژاژخایانه خواهد بود؛ چنانکه با نگاهی گذرا به تاریخ و فلسفة هنر، داد و گرفتهای این دو مقولة مهم معرفت انسانی آشکار میشود.
1 ـ 2 ـ نوع، روش و چارچوب نظری پژوهش پژوهش حاضر از نوع پژوهشهای کاربردی است؛ بدین معنی که نظریة ریختشناسی ولادیمیر پراپ در ارزیابی ساختاری قصة حضرت هود (ع) در ترجمة تفسیر طبری، به روش تحلیل محتوای تبیینی ـ تفسیری، به کار گرفته میشود.
2 ـ ریختشناسی قصة حضرت هود (ع) قصة حضرت هود (ع) در ترجمة تفسیر طبری از سه حرکت تشکیل شده است که در بخش کاربردی پژوهش، این سه حرکت، تبیین و تحلیل میشود.
و عاد و ثمود عم زادگان بودند و میان ایشان دویست سال بود، و خدای عز و جل نخست حدیث عادیان یاد کرد و پس ثمود چنان که چون از قصه نوح علیهالسلام بپرداخت، اول قصه عاد یاد کرد پس قصه ثمود، و به جهان هیچ کس بقوة و بالای این عادیان نبوده است و هر مردی را ازیشان دوازده گز بالا بود به گز ایشان.
قوم عاد، افزون بر شخصیت شریر قصه، خویشکاری گسیل داشتن را نیز به انجام رسانیدهاند که از گروه خویشکاریهای میانجی و حوادث پیوند دهنده (B) است و در روند قصه پذیرای شخصیتهای گوناگون میتواند باشد.