چکیده:
زندگی انسان همواره در طول تاریخ با دو بحران طبیعی و انسانی مواجه بوده است؛ در پیدایش بلایای طبیعی، برخلاف مسائل انسانی، دست بشر چندان در کار نیست و این حوادث هرازگاهی رخ میدهند و فاجعههای دلخراشی میآفرینند. ازنظر غافلگیری و پیشبینی ناپذیری، زلزله جایگاه نخست را در میان تمامی بلایای طبیعی بهخود اختصاص داده است. کشور ایران بهدلیل قرار گرفتن روی کمربند زلزله، یکی از زلزلهخیزترین مناطق دنیا است و بهطور میانگین هفتهای یکبار زلزلهای بالای سه ریشتر را تجربه میکند. اگرچه زلزله در حیطهی مباحث جامعهشناسی قرار ندارد؛ ولی بعد از وقوع، بهسبب آثار اجتماعی گوناگونی که دارد به موضوعی جامعهشناختی تبدیل میشود. یکی از این آثار، انحرافها و بزهکاریهایی است که بعد از زلزله رخ میدهد. باوجود اینگونه آسیبها، بیشتر به خسارات مالی و جسمانی آن پرداخته شده و پیامدهای اجتماعی آن کمتر مورد توجه بوده است. هدف مقاله حاضر، بررسی اعتیاد و سایر آسیبها و انحرافهای اجتماعی در حوادث و بلایای طبیعی است که از طریق روش اسنادی به کمک اسناد و مدارک موجود به بررسی میزان اعتیاد، سرقت، شرارت و ناامنی در زلزلههای اخیر ایران همچون زلزله بم، اهر، ایلام و بوشهر پرداخته شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که بعد از زلزله بم، بهدلیل اعتقاد به آرامشدهندگی و مسکنبودن تریاک، هم به مصرفکنندگان جدید مواد افزودهشده و هم تعداد زیادی از مصرفکنندگان قدیمی، دوباره اقدام به مصرف مواد کرده بودند. مصرف هروئین بیشتر در افراد مهاجر گزارششده و همچنین میزان سرقت، شرارت، ناامنی، خشونت و قتل در تمامی شهرهای زلزلهخیز افزایش یافته است.
خلاصه ماشینی:
"این ارزشها بهگونهای پاسخگوی بخشی از نیازهای طبیعی افراد جامعه هستند و تا زمانیکه قادر به پاسخگویی نیازها باشند دوام دارند؛ بهمحض اینکه ارزشهای جمعی به دلایلی نتوانند نیازهای مشترک فردی را تأمین کنند، جامعه دچار نوعی بیهنجاری و بینظمی میشود و بهدنبال آن، آنومی و بیهنجاری افراد بزهکار، بهسرعت همانند ویروسهایی، منطقه را ناامن کرده و آسیبی بزرگتر از آسیب زلزله را بهوجود میآورند که بهدنبال این شرایط، انواع جرائم و انحرافهای اجتماعی 1 ازجمله اعتیاد، دزدی و خشونت و بیبندوباری اخلاقی رخ خواهد داد (سلطانینژاد، 1391).
ازآنجاکه در حوادث طبیعی بهخصوص زلزله، جامعه با شرایطی همچون موقعیتهای نامناسب اقتصادی - اجتماعی از قبیل جیرهبندی مواد غذایی، بیثباتی آمرانه قیمتها و بازار سیاه برخی کالاهای ضروری، مواجه میشود، بحران اقتصادی، فقر و بیکاری افزایش مییابد که این امر سبب میشود افراد یک جامعه بهخصوص جوانان، ارزشها و هنجارهای یک جامعه را زیر پا بگذارند.
90 درصد مصاحبهشوندگان مصرف مواد را تسکیندهندهای برای آلام و دردهای خود میدانند؛ یکی از مصاحبهکنندگان اظهار میکند در زلزله یک دختر و یک پسر خود را ازدست داده است؛ 10 سال در این شهر سرکارگر ساختمانی بوده و همسر وی فردی خانهدار و از یک خانوادهی فرهنگی است.
این مسئله باعث ایجاد طیف گستردهای از بزهکاریها و آسیبها میشود؛ بهعبارتدیگر میتوان گفت مشکلات اقتصادی یکی از عوامل هموارکننده گسترش سرقت است درحالیکه بروز خود آن، معلول عواقب و تبعات طبیعی زلزله است."