چکیده:
فرایند و چگونگی مناسبات اهل بیت(ع) با ایرانیان، یکی از مهمترین مباحث تاریخ ایران در دوره اسلامی به شمار میرود. امام جواد(ع) در عمر کوتاه خود، با وجود محدودیتهای بسیار، به روشهای مختلف با شیعیان ساکن در ایران به ویژه در منطقه جبال (جبل) مانند قم، همدان و ری ارتباط داشت. این نوشتار پس از مروری بر مفاهیم اصلی استفاده شده در مقاله و اشاره به شرایط زیست اجتماعی امام جواد(ع)، کوشیده است با استناد به انواع گزارشهای تاریخی، شکلهای تعامل امام جواد(ع) با شیعیان ساکن در قم، همدان، ری، قزوین، آوه، کاشان، اصفهان و دینور را، که در قالب تماسها، مکاتبات، روابط مالی و تعیین وکیل بروز یافته است، بررسی کند. یافتههای این پژوهش نشاندهنده گسترش مناسبات امام جواد7 با ایرانیان در مقایسه با امامان پیش از ایشان است.
خلاصه ماشینی:
این نوشتار پس از مروری بر مفاهیم اصلی استفاده شده در مقاله و اشاره به شرایط زیست اجتماعی امام جـواد ، کوشـیده اسـت بـا اسـتناد بـه انـواع گزارش های تاریخی، شکل های تعامل امام جواد با شـیعیان سـاکن در قـم ، همدان ، ری، قزوین ، آوه ، کاشان ، اصفهان و دینـور را، کـه در قالـب تمـاس هـا، مکاتبات ، روابط مالی و تعیین وکیل بروز یافته است ، بررسی کند.
قابل یادآوری است که بنای این مقاله بر پرداختن به زمینـه هـا و چگـونگی گسترش تشیع در ایران و پدید آمدن کانون های شیعی نیست بلکـه در صـدد شناسـایی و معرفی کانون های مشهور و غیر مشهور شیعی در جبل ، مانند قم و ری، و میزان ارتبـاط و یا عدم ارتباط امام جواد با این کانون ها میباشد.
پرسش اصلی فراروی این مقاله چنین است : کانون های مشهور شیعی در منطقه جبل ایران در عصر امام جواد کدامند / و آیا امام جواد با آن ها مناسباتی داشته است ؟ با استقصای انجام گرفته ، اثری با عنوان این مقاله یافت نشد؛ هرچنـد آثـاری کـه بـه تاریخ تشیع در ایران پرداخته اند از تشیع در جبال نیز سخن گفته اند.
از این میان ، منطقه جبل که کانون های متعدد شیعی مشهور و غیر مشهوری در آن واقع شده بـود، از جایگـاه ویژه ای در مناسبات امام جواد و برخی معصومان دیگر برخوردار بود.
٧٤ همدان از جمله مناطق ایران است که برخی معصومان در آن وکیل / داشتند، چنانکه امام جواد از طریق وکیل خود ابراهیم بن محمد همـدانی بـا پیـروان خود در ارتباط بود.