چکیده:
دیدگاه های متعددی در تحلیل تحولات اخیر خاورمیانه ارائه شده است . اقتصاد، دموکراسی، ناسیونالیسم ، تئوریهای روان شناختی ـ محرومیت نسبی و توقعات فزاینده ـ جنگ های قبیله ای و کشاکش گروه هـای سیاسی برای کسب قدرت دیدگاه هایی هستند که در کنار دیدگاه بیداری اسلامی به رقابت مـیپردازنـد. سوال مقاله این است که وسعت بالقوه تئوری بیداری اسلامی در تحولات اخیر تا چه حـد اسـت ؟ بـرای پاسخ سعی شده است ضمن پرداختن به جامعه شناسی منطقه ، عوامل مختلف تحلیل شوند و با مقایسه با دیدگاه اسلام خواهی، نسبت هر یک مشخص شود. هم چنین این مقاله به تحلیل جامعـه شـناختی مصـر پرداخته است . در مجموع جز ناسیونالیسم ، سایر دیدگاه هـا تـاثیراتی متفـاوت در بـروز تحـولات اخیـر داشته اند. هم چنین در مورد مصر، به رغم کنار رفتن اخوان المسلمین ، اسلام خواهی و بیـداری اسـلامی از نفوذ بیشتری نسبت به سایر دیدگاه ها برخوردار بوده است .
خلاصه ماشینی:
"اگر محرومیت نسبی ناشی از سنجش میان واقعیت با آرمانهای اقتصادی یا دموکراسی ذهنی جامعه باشد، باید گفت در کشورهایی که انقلاب در آنها به وقوع پیوسته است، مردم انتظارات زیادی از وضعیت اقتصادی یا دموکراسی خود داشتهاند، زیرا برای مثال، آنها کشور خود را مملو از منابع زیرزمینی و نفتی میبینند که میتواند برای آنها زندگی به مراتب بهتری نوید آورد.
در ذهن آنها این سؤال به وجود میآمد که حتی اگر دموکراسی را عامل بدانیم و بگوییم دموکراسی کالایی لوکس و فعلا برای جامعة ما زود است، چرا کشور ما مانند کویت، قطر یا امارات متحدة عربی وضعیت اقتصادی مطلوبی ندارد؟ حتی اگر آنها قبول میکردند میزان تولید نفت آنها قابل مقایسه با کشورهایی مثل قطر، امارات و کویت نیست، در ذهنشان این ابهام بود که حق ماست که دستکم از میزانی رفاه ـ هرچند نه به اندازة آن کشورها ـ برخوردار باشیم، حال آنکه همان را هم نداریم.
با توجه به آنکه اولین تقاضای انقلابیون بلافاصله بعد از فروکش کردن انقلاب ظهور پیدا میکند، پیروزی اسلامگرایان در انتخابات پارلمان و ریاستجمهوری مصر نشان داد که اسلامگرایی مهمترین علت خیزش در این کشور بوده است و اقتصاد و دموکراسی در چارچوب آن تقاضا میشود.
سوای تحولات بعد از انقلاب، در مورد مصر باید اذعان کرد که مردم این کشور اقتصاد و دموکراسی را در چارچوب اسلام خواهان بودهاند؛ با این حال میتوان نسبت هر یک از عوامل را در انقلاب مصر به صورت زیر ترسیم کرد: اقتصاد دموکراسی ناسیونالیسم محرومیت نسبی توقعات فزاینده منازعات قبیلهای رقابت حزبی اسلامخواهی * * - - * - ** *** منابع فارسی ـ استنفورد، مایکل (1384)، تاریخپژوهی، ترجمه دکتر مسعود صادقی علیآبادی، تهران: دانشگاه امام صادق(ع) و سمت."