چکیده:
اگــر کمــی دقیــق تــر بــه محــیط پیرامــون خــود نگــاه کنــیم بــه حضــور انکارناپــذیر و پررنــگ اعــداد در زنــدگی روزمــره ، آیــین هــا، و اعتقــادات خــود برمــیخــوریم . شــمار را مــیتــوان در تمــامی جنبــه هـای زنــدگی ایرانیــان اعــم از زنـدگی روســتایی یـا حتــی شــهری یافــت . برخــی از این اعداد پیونـدی دیرینـه بـا باورهـای مـا دارنـد و ریشـه شناسـی آنهـا مـا را بـا دلایـل مقبولیـت و رواج آنهـا آشــنا مــیسـازد. ایــن دلایـل گــاه دینــی و گـاه اســطوره ای مــیباشــند. در ایــن مقالــه ســعی بــر آن اســت کــه حضــور اعــداد در آیــین هــا و آداب و رســومی کــه در ســرزمین پهنــاور ایران اجـرا مـیشـده یـا مـیشـوند و بـه طـور ویـژه در آیـین هـای گـذر بررسـی گـردد. منظـور از آیــین هــای گــذر آن دســته از رســومی اســت کــه گــذار از مرحلــه -ای بــه مرحلــه دیگــر در زنـدگی انسـان را ممکـن مـیسـازند. ایـن مراحـل شـامل تولـد، ازدواج و مـرگ مـیشـوند و در مقاله پیش رو نیز آیین های گـذر مربـوط بـه ایـن سـه مرحلـه تحـت بررسـی قـرار گرفتـه انـد. پـس از شناســایی اعــداد، ریشــه اهمیــت آنهــا و دلیــل تداومشــان در طــول تــاریخ بررســی مــیگــردد. ایــن پــژوهش بــه صــورت کتابخانــه ای و بــا بررســی منــابع و کتــب مربــوط بــه آداب و رســوم شـــهرهای گـــیلان ، آمـــل ، تالشـــان ، بروجـــرد، لرســـتان ، خراســـان ، و ایزدخواســـت صـــورت گرفته است .
خلاصه ماشینی:
چـون کـودک زاده مـیشـود بـرای حفـظ او از دیـوان و جـادوان و پریـان بایـد بـه مـدت ٣ روز از شـب تـا صـبح آتـش روشـن کـرد (مزداپـور، ١٣٦: ١٥٥)؛ امـا ایـن حضـور تنهـا بــه اســطوره هــا و متــون پهلــوی محــدود نشــده ، بلکــه بعــدها بــه آیــین هــای مردمــی و به خصوص آیین هـای گـذر کـه در زنـدگی تـک تـک افـراد رایـج اسـت ، راه مـییابـد و تداوم خود را تا به این دوره حفظ میکند.
٣ را شــاید بتــوان از اعــدادی دانســت کــه بیشــترین تکــرار را در فرهنــگ عامیانــه و آیــین هــای گــذر ایرانــی داشــته اســت و از آنجــایی کــه حضــور پررنــگ آن در اســاطیر ایرانــی و فرهنــگ ایرانیــان باســتان دیــده مـیشـود، محتمــل اسـت از ایــن طریـق بــه آیـین هـا راه یافتــه و بـه دلیــل پشـتوانۀ محکــم اعتقادی، دوام خود را تا به امروز حفظ کرده باشد.
نکتــۀ قابــل توجــه دیگــر ایــن اســت کــه بــا توجــه بــه یافتــه هــای مؤلــف ، نشــانه ای از اهمیــت عــدد چهــار در آیــین هــای ازدواج و مــرگ در محـدودة شـهرهای مـورد بررسـی ایـن مقالـه دیـده نشـده اسـت و حضـور ایـن عـدد تنهـا در آیین های تولد پررنگ است .
همــان طــور کــه گفتــه شــد در ســت هــای مختلــف ، عــدد چهــل را کمــال مرحلــه ای از زندگی میدانسـتند و شـاید بـه همـین دلیـل در آیـین هـای گـذر کـه مربـوط بـه مراحـل مختلــف زنــدگی اعــم از تولــد، ازدواج و مــرگ اســت ایــن آیــین بــه فراوانــی دیــده مــیشــود؛ بــه خصــوص در چهلمــین روز پــس از تولــد و چهلمــین روز پــس از مــرگ ، آیین های بسیاری وجود دارد.