چکیده:
مزیت نسبی اصطلاحی است که پتانسیل بالقوه و بالفعل کشور را برای تولید محصولات مختلف در مقایسه با بازارهای جهانی نشان میدهد. ایران به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان خرما در جهان مطرح است و بررسی مزیت نسبی این محصول میتواند از نظر بررسی توان بالفعل تولیدی از اهمیت بالایی برخوردار باشد. در این مطالعه از روش ماتریس تحلیل سیاستی (PAM) و شاخص هزینه منابع داخلی (DRC) برای محاسبه مزیت نسبی استفاده شده است. برای بررسی سیاستهای حمایتی از این محصول نیز از شاخصهای محاسباتی ماتریس تحلیل سیاستی بهره گرفته شده است. محدوده زمانی و مکانی این تحقیق سال زراعی 87-86 و شهرستانهای جیرفت، بم و کهنوج است و اطلاعات لازم از طریق پرسشگری و با روش نمونه گیری خوشه ای دو مرحله ای اخذ گردید. شاخص DRC مقدار 80/1 را برای خرما نشان میدهد که حاکی از عدم مزیت نسبی این محصول است. شاخص NPC ، 05/1 محاسبه شده است که نشان میدهد سیاستهای داخلی، درآمد کشاورزان را نسبت به درآمد آنها بر پایه قیمتهای جهانی افزایش داده است. شاخص NPI اثر سیاستهای دولت را در زمینه نهادهها نشان میدهد. این مقدار برای خرمای کرمان 60/0 است که نشان میدهد که بر اساس سیاستهای داخلی، دولت به نهادهها یارانه پرداخت نموده است. شاخص EPC یا ضریب حمایت مؤثر برآیند سیاستهای داخلی در دو زمینه درآمدی و نهادهای را نشان میدهد. مقدار EPC برای خرما در کرمان 23/1 است که حکایت از تأثیر سیاستهای داخلی در حمایت از محصول در هر دو زمینه درآمدی و نهادهای دارد و مقدار این حمایت 23% است. در کل شاخص ها، عدم مزیت نسبی خرما در کرمان را نشان میدهد و علت اصلی نیز پایین بودن قیمت صادراتی این محصول به علت صادرات فلهای آن است. در این خصوص توصیه میشود به مباحث بازاریابی این محصول، مخصوصا در بازارهای خارجی توجه ویژه مبذول گردد.
Comparative advantage is an economic term which is used to compare potential and actual production capacity of a country in a given commodity with the rest of the world. Iran is one of the main producers of dates. Thus, study of Iran’s comparative advantage in production of dates is very important from the stand point of de facto production. This study used Policy Analyses Matrix (PAM) and Domestic Resource Cost (DRC) for calculating the comparative advantage of date in Kerman province. For investigation support policies PAM indices were used. Amount of DRC index for date was 1.8 that demonstrated comparative disadvantage for this product. Nominal Protection Coefficient (NPC) index was 1.05 that indicated domestic policies increased farmer's income to the level which is above international prices. Nominal Protection Coefficient of Input (NPCI) index showed the effect of government policies on input prices. This index was 0.60 for Kerman date that showed government paid input subsidy to farmers. Effective Protection Coefficient (EPC) index was an index which showed outcome of government policies regarding both input used by the farmers and farmers' income. This index was 1.23 for Kerman date , that indicated government support for the product
خلاصه ماشینی:
"روش پیشنهادی مونک و پیرسون برای محاسبه مزیت نسـبی مـورد اسـتقبال محققـان قـرار گرفت و از آن پس مطالعات متعددی با استفاده از این روش انجام شد که برخی از جدیـدترین آنهـا در ذیل میآید: سازمان خواروبار جهانی "FAO" (٢٠٠١)، در یک طرح تحقیقاتی تحت عنوان "مزیت نسبی و رقابت پذیری محصولات عمده زراعی مصر" به محاسبه مزیت نسـبی محصـولات زراعـی مصـر از طریق شاخص DRC و ماتریس تحلیل سیاستی پرداخت .
در ایران نیز محققین متعددی در خصوص تعیین مزیت نسبی، سودآوری اجتماعی و ماتریس تحلیل سیاستی مطالعه نموده اند که از آن جمله : 1 - Law of Comparative Advantage 2 Policy Analysis Matrix موسی نـژاد(١٣٧٥)، در یـک طـرح تحقیقـاتی بـه بررسـی مزیـت نسـبی گـروه منتخبـی از محصولات کشاورزی با استفاده از روش ماتریس تحلیل سیاستی پرداخت و دریافت که مزیت نسبی منطقه ای بیش از مزیت نسبی کل کشور اسـت .
- قیمت سایه ای آب : با توجه به اینکه آب در ایران نه بازار رقابتی دارد و نه به صورت حجمـی بـه فروش میرسد، هیچ قیمت دقیقی از قیمت واحد حجـم آب در دسـترس نیسـت و همـین مسـئله محاسبه قیمت سایه ای برای این نهاده را دشوار می نماید و از طرف دیگر اظهارات متعددی از سوی مسئولان وزارت نیرو در خصوص چندین برابر بودن قیمت تمام شده آب نسبت به قیمـت دریـافتی از کشاورزان شنیده میشود و ایشان در اظهار نظرهای متفاوت قیمت تمـام شـده آب کشـاورزی را بین ٦٠ تا ٨٠ تومان برای هر مترمکعب آب عنوان مینماینـد در حالیکـه بـر اسـاس گفتـه ایشـان قیمت دریافتی از کشاورز هر متر مکعب ١٠ تومان اسـت ."