چکیده:
بارش تگرگ شدید و فراگیر نقش موثر و عمده ای در خسارت به محصولات کشاورزی در مناطق مختلف کره زمین دارد. لذا جهت مقابله با خسارت ها و تاثیرات ناشی از آن شناخت شرایط همدیدی این پدیده مخرب لازم است . جهت بررسی شرایط همدیدی و دینامیکی پدیده ی تگرگ در غرب کشور از داده های روزانه بارش تگرگ ٣٠ ایستگاه همدیدی استان های کرمانشاه ، همدان ، لرستان و کردستان در یک دوره آماری ١٠ ساله (٢٠١٠-٢٠٠٠) استفاده شد. سپس دو نمونه از بارش های تگرگ فراگیرکه شدت بیش تری از بقیه داشتند شناسایی و انتخاب گردید. سپس با استفاده از داده های سایت NCEP/NCAR نقشه های همدیدی فشار تراز دریا، ژئوپتانسیل ، شاخص امگا، بادمداری و نصف النهاری ، نم ویژه و وزش باد، در ترازهای دریا،٨٥٠ و ٧٠٠ هکتوپاسکال با استفاده از نرم افزارگردس در روز اوج بارش برای دو نمونه انتخابی ، ترسیم شد. در نهایت شرایط همدیدی و الگوهای ریزش تگرگ در هر دو نمونه در روز اوج بارش با استفاده از نقشه ها و داده های ذکر شده ، مشخص گردید. نتایج پژوهش نشان داد که از لحاظ دوره شبانه روزی ، ساعت ٩ تا ١٥ و در بین ماه های سال آوریل و می حداکثر فراوانی را داشتند. ١- دانشیار اقلیم شناسی ،دانشکده علوم زمین ، دانشگاه شهید بهشتی . yahoo.com ٦١ dr_lashkar :E-mai ٢- دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده علوم زمین ، دانشگاه شهید بهشتی . E-mail f.pazhooh@mail.sbu.ac.ir ٣- دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده علوم زمین ، دانشگاه شهید بهشتی . و ایستگاه های همدید مریوان ، بانه و بیجار بیش ترین فراوانی بارش تگرگ را داشته اند. بررسی الگوهای جوی نشان داد که بارش تگرگ فراگیر در منطقه ، نتیجه گسترش سامانه ی کم فشار واقع بر روی دریای سرخ وسودان است . به طوری که که در روز بارش تگرگ غرب ایران جلو ناوه قرار داشته و سامانه واچرخند بر روی دریای عرب سبب انتقال هوای گرم ومرطوب ، با راستای جنوبی -شمالی به درون منطقه شده و ضمن تقویت سامانه کم فشار سودانی شرایط مناسبی برای ایجاد ناپایداری و ریزش تگرگ فراهم کرده و بررسی نقشه های امگا، نشان از همگرایی تراز ١٠٠٠ هکتوپاسکال و واگرایی قوی در ترازهای ٨٥٠ و٧٠٠ هکتوپاسکال می داد، به صورتی که جریانات بالاسوی قوی هوای گرم و مرطوب را صعود داده و زمینه ایجاد ناپایداری های شدید را فراهم کرده است .
خلاصه ماشینی:
به طوری که که در روز بارش تگرگ غرب ایران جلو ناوه قرار داشته و سامانه واچرخند بر روی دریای عرب سبب انتقال هوای گرم ومرطوب ، با راستای جنوبی -شمالی به درون منطقه شده و ضمن تقویت سامانه کم فشار سودانی شرایط مناسبی برای ایجاد ناپایداری و ریزش تگرگ فراهم کرده و بررسی نقشه های امگا، نشان از همگرایی تراز ١٠٠٠ هکتوپاسکال و واگرایی قوی در ترازهای ٨٥٠ و٧٠٠ هکتوپاسکال می داد، به صورتی که جریانات بالاسوی قوی هوای گرم و مرطوب را صعود داده و زمینه ایجاد ناپایداری های شدید را فراهم کرده است .
(کوستا و همکاران ٢٠٠٠،١٦: ٧٧)، در بررسی همرفت عمیق شمال ایتالیا نشان می دهند که تعامل بین 7- Longley and Thompson 8- Etkin and Brun 9- Stanley and Changnon 10- Huff 11- Retallack 12- Nolan 13- Lott 14- Freddy Vinet 15- Byers 16- Costa et al جریان همدیدی و شیب اوروگرافی آلپ ، عامل کلیدی برای گردش ساختار متوسط مقیاس است که به انواع متوسط طوفان های شدید منجر می شود.
17- Sterling 18- Giaiotti et al 19- Friuli Venezia Giulia 20- Sioutas and Flocas 21- Nieto and Coauthors 22- Chroma et al 23- Hruby jesenik 24- Beskids 25- Aran M et al 26- Mikus et al در ایران (قربانی ، ١٣٧٥: ١١٢)،در رابطه با تحلیل همدید بارش تگرگ در استان اصفهان ، به این نتیجه رسیده که فعالیت مرکز پرفشار سرد و ریزش هوای سرد به لایه های میانی جو در شمال غرب کشور و وجود کم فشار جنوبی در لایه زیرین جو که جریانات گرم و مرطوب عربستان را به منطقه وارد می کند،باعث رشد ابرهای کومولونیمبوس شده و بارش تگرگ را ایجاد می کند (سیف ، ١٣٧٥: ٢٩).