چکیده:
با توجه به قدمت صدسالۀ صنعت نفت در ایران و گسترش این صنعت در نواحی جنوب و جنوب غربی ایران از جمله در استانهای بوشهر، فارس و خوزستان، خواه ناخواه با صنعتی اثرگذار در جامعه روبهرو هستیم. تقابل دو فرهنگ غرب و شرق در این مناطق، جلوههای خود را در فرهنگ، زبان و باورها نشان داده است. حضور اولیۀ کاشفان نفت در مناطق جنوبی، نوعی تلفیق فرهنگی و زبانی و اثرپذیری از آن در مردمان بومی این مناطق بهوجود آورد. نویسندگانی که در حیطۀ ادبیات داستانی قلم زدهاند و به نوعی ادبیات اقلیمی را رواج دادهاند؛ یا از مردم بومی بودهاند و یا به دلیل اشتغال در شرکت نفت تحت تأثیر این فرهنگ التقاطی قرار گرفتهاند و در داستانهای کوتاه خود به شکل ناخودآگاه یا خودآگاهانه از چنین تواناییهایی بهره بردهاند. در این مقاله بعضی ساختارهای داستان کوتاه دهههای بیست تا پنجاه که از صنعت نفت اثر پذیرفتهاند، با دقت نقد و بررسی شده است. ساختارهای مورد مطالعه در این پژوهش زمینه، فضاسازی و درونمایه بودهاند و نتایج پژوهش نشان میدهد اثرات صنعت نفت به صورت زمینههای سیاسی و فرهنگی، ایجاد فضای خشم و نفرت، فضای پوچگرایی و فضای امید و آرزو و مضامینی چون بیهدفی، شادی، مهاجرت، فقر و نداشتن امنیت شغلی در داستانهای کوتاه منعکس شده است.
خلاصه ماشینی:
نویسندگانی که در حیطۀ ادبیات داستانی قلم زده اند و به نوعی ادبیات اقلیمی را رواج داده اند؛ یا از مردم بومی بوده اند و یا به دلیل اشتغال در شرکت نفت تحت تأثیر این فرهنگ التقاطی قرار گرفته اند و در داستان های کوتاه خود به شکل ناخودآگاه یا خودآگاهانه از چنین تواناییهایی بهره برده اند.
ساختارهای مورد مطالعه در این پژوهش زمینه ، فضاسازی و درون مایه بوده اند و نتایج پژوهش نشان میدهد اثرات صنعت نفت به صورت زمینه های سیاسی و فرهنگی، ایجاد فضای خشم و نفرت ، فضای پوچ گرایی و فضای امید و آرزو و مضامینی چون بیهدفی، شادی، مهاجرت ، فقر و نداشتن امنیت شغلی در داستان های کوتاه منعکس شده است .
در این کتابخانه ها، آثار نویسندگان بزرگ جهان به زبان اصلی وجود داشت که به قول محمد ایوبی «آگاهان و روشن فکران آبادان از همین [سینماها] و کتاب خانه ها، گاه رندانه و گاه آشکارا سود میبردند و جوان های آن دوره را با داستان های خوب دنیا آشنا میکردند و دست به ترجمه آثار داستانی روز میزدند» (ایوبی، ١٣٨٨: ٣٧).
٢. ٣) فضای خشم و نفرت : وجود صنعت نفت و مسائل سیاسی- اجتماعی متأثر از آن هم چنان که در جامعۀ ایران تنش هایی به وجود آورد در داستان های نویسندگان مکتب جنوب نیز تأثیرگذار بود.
درون مایۀ مجموعه های "عقرب ها را زنده بگیر" از قباد آذرآیین ، "سیاسنبو" از محمدرضا صفدری، "مثل باران مثل بودن " از نعمت نعمتی و داستان کوتاه " شیر و نفت " از دریا زیرک قشقایی از همین دست است .