چکیده:
بررسی تطبیقی کلمات اختصاری در فارسی، انگلیسی، عربی و ترکی علی رضا قلی فامیان[1] مریم سخنور[2] تاریخ دریافت: 27/6/91 تاریخ تصویب: 28/7/93 چکیده یکی از فرایندهای عمده در واژهسازی، اختصارسازی است که در آن یک حرف یا مجموعهای از حروف جایگزین یک کلمه یا عبارتی طولانی میشود. انگیزة اصلی اختصارسازی را میتوان اصل کمکوشی معرفی کرد که بر اساس آن انسان میکوشد با صرف کمترین انرژی بیشترین حجم اطلاعات را انتقال دهد. در این پژوهش، ساختمان و بسامد کلمات اختصاری در چهار زبان فارسی، انگلیسی، عربی و ترکی بررسی شده است. ابتدا وبگاههای اینترنتی چهار کشور جمهوری اسلامی ایران، ایالات متحدة آمریکا، مصر و ترکیه در شش حوزة خبر، سیاست، ورزش، تجارت، علوم و فرهنگ در نظر گرفته شده و برخی متون آنها بهطور تصادفی انتخاب شده است. علت انتخاب وبگاههای اینترنتی این است که متون درجشده در این رسانه بهطور معمول در صفحة نمایشگر به نمایش درمیآید و استفاده از کلمات اختصاری باعث صرفهجویی در فضای مجازی میشود. متون انتخابشده برای هر زبان شامل 60000 واژه میباشد و کل پیکره 240000 واژه را دربرمیگیرد. یافتههای تحقیق نشان میدهد که زبان انگلیسی از نظر تعداد کلمه (نوع) و نیز بسامد تکرار کلمات اختصاری در جایگاه نخست است و ترکی، فارسی و عربی در رتبه های بعدی قرار میگیرند. بررسی ساختار درونی کلمات اختصاری نیز نشان میدهد که بیش از نیمی از کلمات اختصاری پیکره سهحرفی هستند. تأمل در دو عامل الفبا و ملاحظات ردهشناختی چهار زبان مورد بررسی نیز نشان میدهد که عامل الفبا و خط نقش مهمتری در گرایش اهل زبان به ساخت و کاربرد کلمات اختصاری ایفا میکند. واژههای کلیدی: کلمة اختصاری، فارسی، انگلیسی، عربی، ترکی [1] استادیار گروه زبانشناسی همگانی و زبانهای خارجی، دانشگاه پیام نور (نویسندة مسئول)؛ famianali@yahoo.com [2] دانشجوی کارشناسی ارشد زبانشناسی همگانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر
خلاصه ماشینی:
یافته های تحقیق نشان میدهد که زبان انگلیسی از نظر تعداد کلمه (نوع ) و نیز بسامد تکرار کلمات اختصاری در جایگاه نخست اسـت و ترکی استانبولی، فارسی و عربـی در رتبـه هـای بعـدی قـرار مـیگیرنـد.
صـرف نظـر از ایـن کـه آغازین ها یا سرنام ها چگونه ساخته می شوند، این گونه کلمات (البته نه تمام آنها) بـه تـدریج و به مرور زمان و با توجه به نیاز اهل زبان به واژه های مستقل و متعارف تبـدیل مـی شـوند تـا جایی که گاه اهل زبان واژه ای اختصاری را به کار می برند بـی آن کـه از اصـل و ریشـۀ آن اطلاع داشته باشند.
نخست این که چهار زبان فارسی ، انگلیسـی ، عربـی و ترکـی از لحاظ کاربرد کلمات اختصاری در فضای مجازی اینترنت چه تفاوت ها یا شباهت هایی بـا یکدیگر دارند؟ پرسش دوم این که ساختمان متداول کلمات اختصـاری چیسـت و از میـان 1 blending 2 initialism 3 acronym کلمات اختصاری یک ، دو، سه یا چهار حرفی ، کدام گروه رایج تـر اسـت ؟ از سـوی دیگـر با توجه به این که چهار زبان مورد نظر در این پـژوهش بـه رده هـای سـاخت واژی متفـاوتی تعلـق دارنـد، ایـن پرسـش مطـرح اسـت کـه رده بنـدی سـاخت واژی چـه نقشـی در فراینـد اختصارسازی دارد؟ ٢.
مرور وبگاه های مربوط به زبان عربی نشان داد تنها چهار کلمۀ اختصاری در وبگـاه هـای مشاهده شده به کار رفته است .