چکیده:
عفو و مغفرت خداوند مبتنی بر صفات کمال الهی است. این صفات همان مبانی عفو پروردگار است. این مقاله بر آن است تا با روش پژوهش قرآنی و با استفاده از اصول کلامی امامیه، مبانی عفو الهی را استخراج کند و کارکرد یا کارکردهای هر کدام از این مبانی را در موضوع عفو خداوند به دست آورد و در نهایت، نسبت های موجود میان این مبانی را به منظور تحقق عفو پروردگار تبیین نماید. نتایج پژوهش حاکی از این است که محبت، حکمت، رحمت، عدالت، علم، فضل، مالکیت و مشیت از مهم ترین مبانی عفو الهی هستند که قرآن کریم بر آنها دلالت دارد. هریک از این مبانی، دارای کارکردهای مبنایی متفاوتی در موضوع عفو الهی است. مبانی عفو الهی برای تحقق بخشیدن به فعل عفو، نسبت های خاصی با یکدیگر دارند. «حکمت» حاکم بر رحمت، فضل و مشیت الهی است، هرچند خود برآمده از علم مطلق خداوند است. همچنین «رحمت» زیربنایی ترین مبنای عفو خداوند است، هرچند خود ریشه در محبت ویژه الهی نسبت به بندگان مستحق عفو دارد.
خلاصه ماشینی:
"در تفسیر المیزان، ذیل آیه مزبور آمده است: رحمت گسترده الهی و فیوضات صوری و معنوی غیرمتناهی که نزد خداست، موقوف بر شخص و یا صنفی معین از بندگانش نیست، و هیچ استثنایی نمی تواند حکم افاضه علی الاطلاق خدا را مقید کند و هیچ چیزی نمی تواند او را ملزم بر امساک و خودداری از افاضه نماید، مگر اینکه طرف افاضه استعداد افاضه او را نداشته باشد و یا خودش مانعی با سوءاختیار خود پدید آورد و در نتیجه، از فیض او محروم شود.
در کتاب های مفاهیم القرآن و الشفاعة فی الکتاب و السنة، آثار سازنده و تربیتی اعتقاد به شفاعت یکی از توجیهات و مبانی شفاعت ـ که از مصادیق عفو و مغفرت الهی است ـ شمرده شده و آمده است: اعتقاد به شفاعتی که مقید به شروطی معقول است ـ نه شفاعت به طور مطلق ـ می تواند امید به نجات و سعادت در اثر بازگشت از مسیر عصیان پروردگار را در قلوب گنه کاران زنده نگه دارد؛ همان گونه که اعتقاد به باز بودن مسیر توبه نیز این ثمره را دارد.
8. مالکیت و ملکیت (خلق و تدبیر و ولایت) مالکیت مطلق که برآمده از خالقیت الهی است و نیز ملکیت مطلق که به معنای «تدبیر و ولایت نسبت به ماسوی الله» و نشئت گرفته از مالکیت مطلق پروردگار است، در آیات قرآنی متعددی مبنای تحقق فعل عفو الهی قرار گرفته است: ـ «لله ما فی السماوات و ما فی الأرض و إن تبدوا ما فی أنفسکم أو تخفوه یحاسبکم به الله فیغفر لمن یشاء و یعذب من یشاء والله علی کل شی ء قدیر» (بقره: 284)؛ ـ «ولله ما فی السماوات و ما فی الأرض یغفر لمن یشاء و یعذب من یشاء والله غفور رحیم»(آل عمران: 129)؛ ـ «قل لله الشفاعة جمیعا له ملک السماوات و الأرض ثم إلیه ترجعون» (زمر: 44)؛ ـ «ولله ملک السماوات و الأرض یغفر لمن یشاء و یعذب من یشاء و کان الله غفورا رحیما»(فتح: 14؛ و نیز، ر."